تحلیل عوامل جدایی‎گزینی اجتماعی-فضایی در شهر اصفهان

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• محمود قلعه نویی ¹
• سارا ثابت ²

¹ دانشیار طراحی شهری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

² کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

https://doi.org/10.22067/gusd.v6i2.69168

چکیده

جدایی‎گزینی باعث پیدایش آشوب های شهری و چالش میان گروه‌های اقلیت می‌شود. نظریه «حق به شهر» هنجاری جهت کاهش گسست‎های شهری است. هدف پژوهش حاضر تبیین میزان و شدت جدایی‎گزینی اجتماعی-فضایی در شهر اصفهان است. این پژوهش از روش کمی کمک گرفته است و با استفاده از فرمول دونکن و نرم افزار جی.آی.اس و با شاخص‌های شغل، مهاجرت و سواد، به شناسایی میزان جدایی‎گزینی اجتماعی-فضایی و محل‎های بروز آن در شهر پرداخته است. جدایی‎گزینی متغیری وابسته به طرد اجتماعی است و سنجش آن از طریق طرد اجتماعی انجام می‎شود. برای این سنجش از شاخص‎های اقتصادی (شغل)، فرهنگی (زبان) و سیاسی (تمایلات سیاسی) و نیز شاخص‎های جایگزین استفاده می‎شود. در پژوهش حاضر این سنجش با استفاده از آمار سرشماری سال 85 و 90 مرکز آمار و در مقیاس حوزه بلوک در محدوده رسمی شهر اصفهان انجام گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که پارامترهایی چون بی‌سوادی، بیکاری و مهاجرت از عوامل جدایی‎گزینی در برخی محلات (همچون طوقچی، خیابان لاله، زینبیه و عاشق اصفهانی) است و همچنین ساکنان ده ساله و بیشتر در مرکز شهر و محلات ثروتمندتر مستقر هستند. در گام بعدی از روش قیاس استفاده شده است و نتایج به دست آمده از فرمول دونکن با مطالعه مشابه در پاریس مقایسه شده است. نتایج حاکی است که شهر اصفهان ساختار فضایی نسبتا منسجمی دارد و در نسبت با پاریس کمتر دچار گسست اجتماعی-فضایی است. گام سوم پیشنهاد استراتژی‎های طراحی شهری است که با توجه به وضعیت گسست اجتماعی-فضایی اصفهان ماهیتی پیش‎گیرانه دارند و در راستای کاهش جدایی‎گزینی در شهر عمل می‎کنند.

کلیدواژه‌ها

• جدایی‎گزینی اجتماعی-فضایی
• چندپارگی‎شهری
• حق به شهر
• طرد اجتماعی
• شهر اصفهان

20.1001.1.25383531.1398.6.2.4.6

عنوان مقاله [English]

Socio-Spatial Segregation Factors in Isfahan

نویسندگان [English]

• Mahmoud Ghalehnoee ¹
• Sara Sabet ²

¹ Associate Professor in Urban Design, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran

² MA in Urban Design, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

• Socio-spatial Segregation
• Urban Fragmentation
• Right to the City
• Urban Exclusion
• Isfahan

مراجع

• افروغ، ع. (1376). فضا و نابرابری اجتماعی: مطالعه جدایی‌گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله‌های مسکونی. تهران: رساله دکتری، انتشارات تربیت مدرس.
• امیری، س و خدایی، ز. (1390). حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی: پیامدها و چالش‎ها. تهران: نشر ققنوس
• بل، س. ریسمانچیان، ا. (1389). شناخت کاربردی روش چیدمان فضا در درک پیکره بندی فضایی شهرها. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی, 2 (43)، 56-49.
• بیات، آ. (1391). سیاست های خیابانی، جنبش تهی دستان در ایران (س. ا. چاشمی، مترجم) تهران: پردیس دانش.
• پیران، پ. (1368). آلونک نشینی در تهران. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، 3 (20)، 59-56.
• پیران، پ. (1376). تحلیل جامعه شناختی از مسکن شهری در ایران: اسکان غیررسمی. نامه انجمن جامعه شناسی ایران، 1 (2)، 48-27.
• پیران، پ. (1387). از اسکان غیررسمی تا اسکان نایابی. هفت شهر، 29 (30)، 29-14.
• پیران، پ. (1391). اسطوره ها و واقعیت های فقر و اسکان غیررسمی. تهران:  مهرنامه، 12 (24)، 186-178.
• حاجی رضا طهرانی، ا. (1389، بهمن). تولید جنسیتی فضای عمومی. تولید جنسیتی فضای عمومی: بررسی گفتمان تفکیک جنسیت در فضاهای عمومی شهر تهران. تهران، پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه علم و فرهنگ.
• رهنما، م. (1377). جدایی‎گزینی فضایی-مکانی شهری. مجله تخصص زبان و ادبیات. دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. 31 (1-2)، 218- 200
• سن، آ. ک. (1385). توسعه یعنی آزادی. (م. س. نائینی، مترجم) تهران: نشر نی.
• شکویی، ح. (1390). جغرافیای اجتماعی شهرها. تهران: جهاد دانشگاهی.
• گلکار، ک. (1387). کند و کاوی در تعریف طراحی شهری. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معاری ایران.
• گیدنز، آ. (1386). جامعه‌شناسی. (ح. چاوشیان، مترجم). تهران. نشر نی.
• فیروزآبادی، ا و صادقی، ع. (1392). طرد اجتماعی. تهران: انتشارات جامعه‎شناسان.
• لاجوردی، ه. (1384). نظریه های زندگی روزمره. نامه علوم اجتماعی، 11 (4)، 140-123.
• لفور، ه. (1389). نظریه‌هایی درباره‌ی شهر، شهریت و برنامه‌ریزی. (ک. اطهاری، مترجم) فصلنامه بِن 12 (5)، 23-20.
• لفور، ه. (1390). علوم گسیخته و واقعیت شهری. فصل نامه بن. 1390 (87)، 44-35.
• مدنی پور، ع. (1381). تهران ظهور یک کلان شهر. (ح. زرآزوند، مترجم) تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
• مشکینی، ا و رحیمی، ح. (1390). جدایی‎گزینی فضایی در مادرشهرها: تحلیلی بر جغرافیای اجتماعی مادر شهر تهران. برنامه‎ریزی و آمایش فضا. 15 (4)، 107-87.
• هاروی، د. (1391). حق به شهر. (خ. کلانتری، مترجم). تهران: انتشارات مهرویستا.
• هیلیر، ب. (1383). زبان مشترک فضا نظری به کارکرد اجتمای، اقتصادی و زیست محیطی شهرها. کتاب شهرهای جدید-5. (ش. ع. جدید، تدوین)
• وبر، م. (1384). دین، قدرت، جامعه. (ا. تدین، مترجم) تهران: انتشارات هرمس.

 

• Bastia, B. L. (2010). Right to the city workshop report. The University of Manchester. Retrieved from http://www.sed.manchester.ac.uk
• Bastia, T., Lombard, M., Jabeen, H., Sou, G., Banks, N., Moser, C., & Hebbert, M. (2010). Right to the city workshop report. Manchester: University of Manchester.
• Brown, A. (2010). The ‘right to the city’: From Paris 1968 to Rio 2010. Paper presented at the Ponencia Presentada en la 11th N-AERUS Conference. Brussels, Belgium.
• Cars, G., Madanipour, A., & Allen, J. (1998). Social exclusion in European cities. London: Routledge.
• Cars, G., Madanipour, A., & Allen, J. (1998). Social exclusion in European cities. London: Routledge.
• Gaschet, F., & Gallo, J. L. (2005). The spatial dimension of segregation-a case study in four French urban areas, 1990-1999. Paper presented at the 45th Congress of the European Regional Science Association: "Land Use and Water Management in a Sustainable Network Society". University of Amsterdam, The Netherlands.
• Harvey, D. (2008). The right to the city. New Left Review, 53(8), 23- 40.
• K’Akumu, O., & Olima, W. (2007). The dynamics and implications of residential segregation in Nairobi. Habitat International, 31(1), 87-99.
• Harvey, D. (2017). “The right to the city”: from New Left Review (2008). In The Globalizing Cities Reader (pp. 289-293). New York: Routledge.
• K’akumu, O. A., & Olima, W. H. J. H. I. (2007). The dynamics and implications of residential segregation in Nairobi. Habitat International, 31(1), 87-99.
• Kaminer, T., Sohn, H., & Robles-Duran, M. (2011). Urban asymmetries: Studies and projects on neoliberal urbanization  Rotterdam: Nai010 Publishers.
• Kempen, R. V. (2005) Segregation and housing conditions of immigrants in Western European cities. In Y. Kazepov (Ed.), Cities of Europe: Changing contexts, local arrangements, and the challenge to urban cohesion (pp.190-209). Oxford: Blackwell.
• Lefebvre, H., & Kofman, E. (1995). Henri Lefebvre writings on cities. New York: Blackwell.
• Lefebvre, H., & Nicholson-Smith, D. (1991). The production of space (Vol. 142).  Oxford: Blackwell.
• Lefebvre, H., Kofman, E., & Lebas, E. (1996). Writings on cities (Vol. 63). Oxford: Blackwell.
• Lloyd, C., & Shuttleworth, I., & W. Wong, D. (2015). Social-spatial segregation: Concepts, processes and outcomes. Bristol: Policy Press.
• Maffini, A., & Maraschin, C. (2018). Urban Segregation and socio-spatial interactions: A configurational approach. Urban Science, 2(3), 55-68.
• Rashidzadeh, K. (2010). Spatial justice for an open city. Delft: Delft University of Technology.
• Smets, P., & Salman, T. J. U. S. (2008). Countering urban segregation: Theoretical and policy innovations from around the globe. Urban Studies, 45(7), 1307-1332.
• Sugranyes, A., & Mathivet, Ch. (2010). Cities for all: Proposals and experiences towards the right to the city. Santiago: Habitat International Coalition (HIC).
• UN Habitat (2017). New urban agenda. Retrieved from http://habitat3.org/documents-and-archive/new-urban-agenda/
• Van Gent, W. P. (2010). Housing context and social transformation strategies in neighbourhood regeneration in Western European cities. Journal of Housing Policy, 10(1), 63-87.
• Verdugo, G. J. P. (2011). Public housing and residential segregation of immigrants in France, 1968-1999. Population, 66(1), 169-193.