سناریوهای تحقق شهر خلّاق در شهر مشهد با تأکید بر شاخص کیفیت زندگی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• افسانه غلامی ¹
• روح اله اسدی ²
• اکبر حیدری تاشه کبود ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دانشگاه فردوسی مشهد

³ استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.2022.72417.1103

چکیده

نظریه شهر خلاق سعی دارد تا کیفیتی را شرح دهد که تصویر ذهنی یک شهر را برای شهروندان زیباتر و خاطره آن را ماندگارتر نماید. هدف از مطرح کردن مفهوم کیفیت‏زندگی شهری در این نظریه، اصلاح تکامل توسعه شهری از مفهوم رشد کمی به توسعه پایدار شهری است. پژوهش­های صورت گرفته در سال‏های اخیر نشان می­دهد، شهر مشهد با وجود زیرساخت­های مناسب فرهنگی، مذهبی، دانشگاهی، صنعتی و ... در مقایسه با شهرهای موفق فاصله زیادی دارد ولی ظرفیت تبدیل شدن به شهر خلّاق را داراست. این که با وجود ظرفیت­های موجود، چه آینده‌ای برای شهر مشهد متصور است، نیازمند مطالعاتی به‏روز است، در این راستا پژوهش حاضر به بررسی سناریوهای تحقق شهر خلّاق با تأکید بر شاخص کیفیت‏زندگی پرداخته می‏شود. روش پژوهش توصیفی‏-‏تحلیلی و گردآوری اطلاعات با روش اسنادی‏-‏کتابخانه­ای انجام شده است. با مطالعه منابع تخصصی 37 متغیر مرتبط با موضوع شناسایی و با در‏نظر گرفتن جنبه­های مکانی و غیرمکانی، گویه­های اقتصادی، فرهنگی، کالبدی، مدیریتی، فن­آوری و زیست­محیطی دسته­بندی گردید. مهم­ترین عامل در دستیابی شهر مشهد به خلاقیت، «میزان تعامل این شهر با سایر شهرهای دارای گردشگری مذهبی» معرفی گردید. براساس نتایج نرم­افزار سناریو‏ویزارد، چهار سناریو قوی برای کلانشهر مشهد شناسایی و از میان 44 وضعیت موجود در مورد تمام سناریوها، تعداد 25% وضعیت ارتقا، %55/29 وضعیت ایستا و %5/45 وضعیت کاهشی دارند. سناریو مشهد خلاق با مطلوبیت 11 عامل کلیدی و با عدد سازگاری 5، محتمل­ترین سناریو از نگاه متخصصان بوده و ایده­آل­ترین وضعیت در چشم­انداز 10 ساله جهت ایجاد شهر خلاق در کلانشهر مشهد را نشان می­دهد.

کلیدواژه‌ها

• خلاقیت شهری
• سناریو
• شهر‌خلاق
• کیفیت زندگی
• کلانشهرمشهد

عنوان مقاله [English]

Scenarios for Realizing the Creative City in Mashhad, with an Emphasis on the Life Quality Index

نویسندگان [English]

• Afsane Gholami ¹
• Rouhollah asadi ²
• Akbar Heydari Tashekaboud ³

¹ MSc. In Geography and Urban Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

² ferdowsi university of Mashhad

³ Assistant Professor in Geography and Urban Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The theory of the creative city attempts to describe a quality that makes the mental image of a city more beautiful and its memory more lasting for its citizens. The purpose of introducing the concept of quality of urban life in this theory is reforming the evolution of urban development from the concept of quantitative growth to sustainable urban development, offering solutions to economic, cultural, and social problems, and meeting residents’ need. The aim of this research was to investigate the scenarios for realizing creative city with an emphasis on the life quality index in Mashhad. The data of this descriptive-analytical study were collected through documentary-library and survey methods. By studying specialized sources, 37 related variables were identified and categorized according to spatial, non-spatial, economic, cultural, physical, managerial, technological, and environmental aspects. The most important factor that impacts achieving creativity and improving the quality of life in Mashhad is "the level of interaction of this city with other cities enjoying religious tourism." The results of the scenario software identified four strong scenarios for Mashhad, of which 25% have an upward trend, 29.55% are flat, and 45.5% have a downward trend. The scenario of creative Mashhad having of 11 key factors and a compatibility score of 5 was identified the most probable scenario from the experts' point of view and represents the most ideal situation in the 10-year vision for creating a creative city in Mashhad.

کلیدواژه‌ها [English]

• Scenario
• Creative City
• Urban Creativity
• Quality of Life
• Mashhad Metropolis

مراجع

1. آزاد، ن.، ناظمی، ا.، و علیرضا­­نژاد، س. (1398). تحلیل آینده­پژوهانه سیاست­گذاری شهر خلاق، مطالعه­ای در شهر تهران. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، 9 (32). 157-180.
2. آفتاب، ا.، نظم­فر، ح.، غفاری­گیلانده، ع.، و موسوی، م. (1396). برنامه­ریزی و تدوین راهکارهای تحقق شهرهای خلاق در ایران، مطالعه موردی: شهر ارومیه. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 32 (4)، 188-209.
3. باسخا، م.، کهنه شهری، ل. ع.، مسائلی، ا. (1389). رتبه­بندی شاخص­های کیفیت زندگی در استان­های کشور. فصلنامه رفاه اجتماعی، 10 (37)، 95-112.
4. براتی، ن.، یزدان­پناه شاه­آبادی، م.ر. (1390). بررسی ارتباط مفهومی سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در محیط شهری، نمونه موردی: شهر جدید پردیس. مجله جامعه پژوهی فرهنگی، 2(1)، 49-25.
5. توکلی، س. (1398). آفرینش فضای شهری: رهیافتی بر بازشناسی مکان­های جاذب طبقه خلاق در مشهد. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
6. توکلی، س.، رهنما، م. ر.، اجزاء شکوهی، م. (1398). بازآفرینی مکان­های جاذب طبقه خلاق در شهر مشهد. کنفرانس ملی معماری و شهرسازی معاصر ایران.
7. جلالی، د. (1390). بررسی ویژگی اقتصادی طبقه خلاق جامعه شهری کشور در سال 1387. مجله شهرداری­ها، 12(8)، 16-30.
8. حسین پور، س. ع. (1394). تبیین نقش و جایگاه شاخص های کالبدی در شکل گیری شهر خلاق مشهد. رساله دکتری، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
9. خان سفید، م. (1391 ). مدیریت شهری و شهر خلاق. مجله منظر، 19، 92 -95.
10. ربانی خوراسگانی، ع.، کیانپور، م. (1386). مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی، مطالعه موردی: شهر اصفهان.مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، 15(57-58)، 108-67.
11. رفیعیان، م. (1389). درآمدی برمناطق و شهرهای خلاق. ماهنامه شهرداریها، 11(100)، 12-15.
12. عاشوری­کاریزکی، س. (1395). ارزیابی سناریوهای گردشگری شهر مشهد در افق 1404. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
13. فرجی ملائی، ا.، عظیمی، آ.، و زیاری، ک.ا. (1389). تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران. مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 1(2)، 1-16.
14. فرزین­راد، ر. (1394). ارزیابی میزان آمادگی شهر مشهد جهت تبدیل شدن به شهر خلّاق. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
15. فقیه سبزواری، ع. (1395). ارائه الگوی پیشنهادی توسعه دانش محور شهر مشهد با رهیافت گردشگری. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
16. کلانتری، م.، رجایی، س. ع.، و فتوحی مهربانی، ب. (1395). تحلیلی بر برخورداری کلانشهرهای ایران از شاخص­های شهر خلاق. پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 4(4)، 587 -612.
17. کوکبی، ا.، پورجعفر، م.ر.، و تقوایی، ع.ا. (1384). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها. فصلنامه جستارهای شهرسازی، 12، 6-13.
18. کیخا، ح.، ملاشاهی، ح.، و جلال­زایی، ع.ر. (1397). نقش شهر خلاق در توسعه خدمات شهری و کیفیت‏زندگی شهروندان (مورد مطالعه: شهر زاهدان). فصلنامه پژوهش­های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 2 (16)، 39 -62.
19. لینچ، ک. (1376). تئوری شکل خوب شهر. ترجمه حسین بحرینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
20. مافی، ر.، قدمی، م.، مظاهری، م. م.، و فراهانی، ف. (1397). ارائه الگوی مطلوب شهر خلاق در کلانشهر تهران. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران. 11(1)، 33-61.
21. مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران: سازمان مدیریت و برنامه­ریزی.
22. مرکز آمار شهرداری مشهد. (1397). آمارنامه شهر مشهد. مشهد: معاونت برنامه­ریزی و توسعه.
23. مشکینی، ا.،مهدنژاد، ح.، و پرهیز، ف. (1393). شهر خلاق: الگویی نوین برای توسعه دانش بنیان در حوزه مدیریت شهری. تهران: آراد کتاب.
24. مطلبیان، خ.، رحمانی، ب.، و شمس، م. (1399). چالش­های شهر خلاق از منظر سیاست­گذاری و برنامه­ریزی شهری، مطالعه موردی: شهر اصفهان. فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 12(3)، 338-364.
25. موسوی، م.ن.، حسنی، م.، و منوچهری میاندوآب، ا. (1391). تحلیل سرمایه­ اجتماعی شهروندان و تاثیر آن بر کیفیت زندگی، مطالعه موردی: محله­های شهر میاندوآب. مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، 45(4)، 197-220.
26. نجات، س. (1387). کیفیت زندگی و اندازه­گیری آن. مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، 4 (2)، 57-62.

 

27. Albino, V., Berardi, U., & Dangelico, R.M. (2015). Smart cities: definitions, dimensions, performance, and initiatives. Journal of Urban Technology. 22(1), 3-21.
28. Bourne, L. S., Hutton, T. A., Shearmur, R., & Simmons, J. (2011). Canadian urban regions: Trajectories of growth and change. Toronto: Oxford University Press.
29. Costanza, R., Fisher, B., & Ali, S. (2007). Quality of life: An approach integration opportunity, human needs, and Subjective Well- being. Ecological Economics, 61 (2-3), 267-276.
30. Culver, G. (2017). Mobility and the making of the neoliberal “creative city”: The streetcar as a creative city project? Journal of Transport Geography, 58(c),22 – 30.
31. Delfim S., L., Isabel, m. (2006). Monitoring urban quality of life experience. Social Indicators Research,80, 411-425.
32. Fahey, L., & Randall, R. M. (1998). Learning from the future, competitive Foresight Scenarios. London:
33. Florida, R. (2002). The Rise of the Creative Class and How It’s Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life. New York: Basic Books.
34. Florida, R. (2014). Creative class and economic development. Economic Development Quarterly, 28(3) 196 – 205.
35. Hall, P. (2000). Creative cities and economic development. Urban Studies, 37(4), 639-649.
36. Hospers, G.J.‌ (2003). Creative cities: Breeding places in the knowledge economy. Technology and Policy, 16 (3), 143-162.
37. Hartley, J., Potts, J., MacDonald, T., Erkunt, C., & Kufleitner, C. (2012). The CCI Creative City Index 2012. Cultural Science Journal, 5 (1), 1-138.
38. Hutter, M. (2013). Creative production in the creative industries. A chapter in The Two Sides of Innovation. Springer, 159-165.
39. Landry, Ch. (2006). The Creative City: A Toolkit for Urban Innovators. London: Earthscan.
40. Neal, J., Uysal, M., & Sirgy, M. (2007). The effect of tourism services on travelers quality of life. Journal of Travel Research, 46, 154-163.
41. Romein, R., & Trip, J. (2009). Key elements of creative city development: An assessment of local policies in Amsterdam and Rotterdam. City Futures, 8 (1), 15-27.
42. Rodrigues, M., & Franco, M. (2018). Measuring the performance in creative cities: Proposal of a multidimensional model. Journals Sustainability, 10(11), 1-21.
43. Shoshanah, B. D., &Goldberg. M. (2019). Creative city strategies on the municipal agenda in New York. Journal City, Culture and Society, 17, 26-37.