رتبه‌بندی مناطق توسعه حمل و نقل محور با استفاده از روش AHP و مقایسه آن با وضعیت کاربری اراضی (مطالعه موردی: خط یک متروی مشهد)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• فائزه فاطمی پور ¹
• رخشاد حجازی ²
• سید علی جوزی ³
• مرتضی اکبری ⁴

¹ ازاد تهران شمال

² استادیار، گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی

³ گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

⁴ ، گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

https://doi.org/10.22067/jgusd.2023.80696.1289

چکیده

توسعه حمل و نقل محور (TOD) پیوندی میان برنامه ریزی حمل و نقل و کاربری اراضی است. TOD با گسترش حمل و نقل غیر موتوری و حمل و نقل عمومی، باعث رونق اقتصادی می‌گردد. با توجه به ایجاد و توسعه خطوط مترو در شهر مشهد، و با هدف افزایش بهره‌گیری از آن‌ها و کاهش ترافیک ناشی از ازدحام خودروهای شخصی، ایجاد مناطق TOD کمک بزرگی به رونق حمل‌و‌نقل عمومی خواهد کرد. برای محاسبه کمی TOD به کمک روش آنالیز سلسله مراتبی ( AHP)، تعداد نه ایستگاه در خط یک متروی شهر مشهد مورد مطالعه قرار گرفت. باتوجه به 5 معیار اصلی TOD ، چهارده شاخص و زیر شاخص تعیین گردید. از بین ایستگاه‌ها و با توجه به معیارها، سه ایستگاه مناسب، سه ایستگاه متوسط و سه ایستگاه در موقعیت ضعیف قرار دارند. برای بررسی دقیق‌تر، شاخص تنوع، کاربری اراضی، در نه ایستگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج AHP تنها یک میانگین از شاخص‌ها را نشان می‌دهد؛ و برای ایجاد کاربری مناسب برای هر منطقه باید شاخص کاربری اراضی در مناطق TOD به تنهایی مورد توجه قرار گیرد. برای این هدف، کاربری اراضی به 16 دسته تقسیم گردید و تعداد آن‌ها در هر منطقه بررسی و نسبت آن به جمعیت هر منطقه به دست آمد. نتایج نشان داد منطقه هفت تیر که رتبه اول را در رتبه‌بندی AHP کسب نمود؛ در خدمات اولیه رتبه 8، درخدمات نوع 2، رتبه 3 و در خدمات شخصی رتبه 5 را به دست آورد. به کمک این نتایج برنامه‌ریزان می‌توانند وضعیت کاربری اراضی در هر منطقه را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و برای افزایش خدمات در هر ایستگاه اقدام کنند.

کلیدواژه‌ها

• توسعه با محوریت حمل و نقل عمومی (TOD)
• کاربری اراضی
• روش تصمیم گیری چند معیاره
• حمل و نقل عمومی
• شهر مشهد

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Prioritizing of TOD areas using AHP method and comparing it with land use status (Case study: Line 1 of Mashhad Metro)

نویسندگان [English]

• faezeh fatemipour ¹
• rokhshad hejazi ²
• seyed ali jozi ³
• morteza akbari ⁴

¹ Department of Environment, North Tehran Branch, Islamic Azad

² Faculty Member, Department of Environment, North Tehran Branch, Islamic Azad University

³ Professor, Department of Environment, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

⁴ Department of Desert Areas Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad

چکیده [English]

Transit Oriented Development (TOD) is a link between transportation planning and land use. TOD causes economic prosperity by expanding non-motorized transportation and public transportation. With regard to the creation and development of subway lines in Mashhad, and with the aim of increasing their use and reducing traffic caused by the congestion of private cars, the creation of TOD areas will greatly contribute to the prosperity of public transportation. In order to calculate TOD quantitatively, nine stations in Mashhad subway line were studied with the help of Analytical Hierarchy (AHP) method. According to the 5 main criteria of TOD, fourteen indicators and sub-indices were determined. Among the stations and according to the criteria, three stations are suitable, three stations are average and three stations are in poor position. For a more detailed investigation, diversity index, land use, was investigated in nine stations. AHP results show only an average of indicators; And in order to create a suitable land use for each area, the land use index in TOD areas should be considered alone. For this purpose, land use was divided into 16 categories and their number in each region was investigated and its ratio to the population of each region was obtained. The results showed that the Haft Tir region, which won the first place in the AHP ranking; It was ranked 8th in basic services, 3rd in type 2 services, and 5th in personal services. With the help of these results, planners can examine and analyze the land use situation in each region and take steps to increase services at each station.

کلیدواژه‌ها [English]

• Transite oriented development (TOD)
• land use
• multi-criteria decision making method
• public transportation
• Mashhad city