تحلیل فضایی تناسب اراضی در ارتباط با توسعه پیوسته و ناپیوسته شهری (مطالعه موردی: شهر ارومیه)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• عطا غفاری ¹
• سمیرا سعیدی زارنجی ²
• گیتی شکوری ³

¹ گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

² گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

³ دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.2024.82811.1319

چکیده

روند رو به رشد شهرنشینی و به تبع آن رشد شتابان فضای کالبدی شهرها، که به صورت نامتعادل و نامتوازن، اراضی حاصلخیز و خاک‌های صنعتی و معدنی را به زیر ساخت و سازهای شهری می‌برد و این مسئله مخاطرات متعددی را در زمینه‌های اقتصادی و زیست محیطی به دنبال آورده است. یکی از سازو کارها استفاده از تکنیک‌های کارآمد در اولویت بندی تناسب اراضی برای توسعه ساخت و سازهای شهری است. از این رو در پژوهش حاضر سعی شده است با انتخاب شهر ارومیه به عنوان مطالعه موردی و در فاصله پیرامونی مشخص شده نسبت به شهر ارومیه، به مقوله تحلیل فضایی تناسب اراضی در ارتباط با توسعه پیوسته و ناپیوسته شهری پرداخته شود. نرم افزارهای مورد استفاده در این پژوهش، نرم افزار  IDRISI Selva و ArcGIS  می‌باشد. خروجی‌های حاصله در قالب نقشه‌های کلاس‌بندی شده از تناسب اراضی برای توسعه پیوسته و ناپیوسته شهری است. برای انجام این مهم، تشکیل معیارهای ارزیابی، استانداردسازی نقشه های معیار به واسطه ی درجه عضویت در تابع فازی، تعیین وزن معیارها به روش CRITIC و تهیه نقشه استاندارد شده وزنی از جمله اقداماتی بودند که در برایند انجام آن‌ها، مقدمات لازم برای استفاده از معیارها فراهم گردید. بررسی نتایج حاصل از کنترل صورت وضعیت پیکسل­های اولویت­دار نشان می­دهد که امتیاز استاندارد فازی این پیکسل­ها در غالب معیارها، بیش از 170 می­باشد که به تناسب نیاز و همراه با لحاظ کردن قیود محدودیت و در نظر گرفتن ملاحظات استفاده چند منظوره از زمین و نیز در عین توجه به ظرفیت های توسعه درونی و میان افزای شهری، می‌تواند جهت تخصیص به توسعه پیوسته و ناپیوسته شهری مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• تناسب اراضی
• توسعه پیوسته و ناپیوسته
• توسعه کالبدی- فضایی
• سیستم اطلاعات جغرافیایی
• شهر ارومیه

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of land suitability in connection with continuous and discontinuous urban development (case study: Urmia city)

نویسندگان [English]

• ata ghaffari ¹
• Samira Saeidi zaranji ²
• * * ³

¹ Department of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili.Ardabil, Iran

² Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili.Ardabil, Iran

³ MA in Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

چکیده [English]

One of the necessities of urban planning is to control the rapid expansion of the city in its peripheral areas, which unbalances and unbalances fertile lands and industrial and mineral soils under urban constructions, and this issue leads to numerous risks in economic and environmental fields. has brought. Therefore, in the present research, by choosing the city of Urmia as a case study and at a specified peripheral distance from the city of Urmia, it has been tried to address the spatial analysis of land suitability in relation to continuous and discontinuous urban development. The software used in this research is IDRISI Selva and ArcGIS software. In the current research, weighted linear combination (WLC) operations have been implemented in Idrisi selva environment to determine land suitability in connection with continuous and discontinuous urban development and within the framework of the MCE (Muiti-Criteria evaluation) module. The results of the implementation of the WLC method is a prioritized map of land suitability for continuous and discontinuous urban development. Examining the status of the priority pixels specified in the land suitability map, in terms of each criteria used in determining the suitability of land in connection with continuous and discontinuous urban development, also shows the desirability of the pixels' condition in terms of the mentioned criteria. The control of the status of the priority pixels shows that the fuzzy standard score of these pixels is more than 170 in most of the criteria, which is in accordance with the needs and taking into account the limitations and taking into account the considerations of multi-purpose use of Land, while paying attention to the capacities of internal and intermediate urban development, can be considered for allocation to continuous and discontinuous urban development.

کلیدواژه‌ها [English]

• Suitability of lands
• continuous and discontinuous development
• physical-spatial development
• geographic information system
• Urmia city

مراجع

1. اسفندیاری، ف.، و غفاری‌گیلاند، ع. (1393). کاربرد مدل TOPSIS در فرایند تحلیل توان‌های محیطی برای توسعه‌ی شهری مطالعه موردی : شهرستان‌های اردبیل، نیر، نمین و سرعین.مجله جغرافیا و توسعه،12(34)، 15-32.
2. جهانی، ع.(1377) قابلیتهای اطلاعات ماهوارهای و سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعات ارزیابی زمین مطالعه موردی حوزه آبریزی طالقان، دانشگاه تربیت مدرس.
3. حاجی، خ.، اباذر، ا.ع، مصطفی زاده، ر.، و حبیب نظرنژاد، ح. (1398). ارزیابی تغییرات در حوزه آبخیز روضه چای پوشش/کاربری اراضی با پردازش شیءگرای تصاویر ماهواره ای (1985-2015)در حوزه آبخیز روضه چای ارومیه. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، آماده انتشار.
4. سـلطانی، ع؛ زرگـری مرنـدی، ا و نامداریان، ا، (1392). شـکل‌گیری، تقویـت و مانـای خاطـره در فضاهای شـهری نمونه موردی محور شـهید چمران شـیراز، مجله مسـکن و محیط روسـتا، شـماره ،141 صص98
5. عطائی، م. (1389). تصمیم گیری چندمعیاره. چاپ اول، شاهرود: دانشگاه صنعتی شاهرود.
6. عفیفی، م.ا.. (1399). مدل سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیره ای مارکوف و مدل LCM. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،20(56)، 158-141.
7. غفاری گیلانده، ع. (1380). ارزیابی نظام توسعه کالبدی شهری و ارایه الگوی مناسب توسعه کالبدی شهر با استفاده از GIS در غالب مدل توسعه پایدار زمین مطالعه موردی شهر اردبیل. تهران: پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
8. غلامی، ع. (1390). کاربرد فنون MCDM در طرح و اولویت بندی گزینه‌های مناسب در امر بازیافت و دفن پسماندهای شهری. اردبیل: پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
9. قدیری، م.، و دستا، ف. (1395). تحلیل الگوی رشد کالبدی فضایی کلانشهر تهران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 31(1)، 44-30.
10. کشاورز, م. رهنمایی, م. (1392). بررسی الگوی حکمروایی خوب و نقش دولت در مدیریت و اداره ی امور شهرها در ایران. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری, (1)1, 137.
11. کیانی، ا.، و سالاری سردری، ف. (1399). تحلیل ساختار و تو سعه‌ی فضایی-کالبدی پراکنده‌رویی شهر لامرد. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 1(1)، 32-48.
12. مالچفسکی، ی. (1390). سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری. ترجمه اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
13. مبارکی، ا.، محمدی، ج.، و ضرابی، ا. (1392). ارائه الگوی بهینه ی گسترش کالبدی – فضایی شهر ارومیه. مجله جغرافیا و توسعه، 32، 88-75.
14. مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران: مرکز آمار ایران.
15. مهندسان مشاور طرح و آمایش (1389). طرح تجدید نظر طرح جامع ارومیه. ارومیه: سازمان مسکن وشهرسازی استان آذربایجان غربی.
16. مهندسین مشاور زیستا (1372). نگرشی بر رشد و توسعه ناپیوسته شهرها. واحد تحقیق و توسعه، 19.

 

17. Biswas, A. K., Kumar, S., Babu, S. S., Bhattacharyya, J. K., & Chakrabarti, T. (2010). Studies on environmental quality in and around municipal solid waste dumpsite. Resources, Conservation and Recycling, 55(2), 129-134.‏
18. Janes, A. C., Farmer, S., Peechatka, A. L., Frederick, B. D. B., & Lukas, S. E. (2015). Insula– dorsal anterior cingulate cortex coupling is associated with enhanced brain reactivity to smoking cues. Neuropsychopharmacology, 40(7),
19. Kang, Z., Wang, S., Xu, L., &  Zhang, Sh. (2021).Suitability assessment of urban land use in Dalian, China using PNN and GIS. Nat Hazards, 106, 913–936.
20. Sui, D.Z. (1999). The E-merging Geography of the Information Society: From Accessibility to Adaptability? In Janelle, D. and Hodge, D. (Ed.) Information, Place, and Cyberspace: Issues in Accessibility, 107–29. Berlin: Springer-Verlag.
21. Surya, B. (2015). The dynamics of spatial structure and spatial pattern changes at the fringe area of Makassar City. The Indonesian Journal of Geography, 47(1), 11-19.
22. Yan, Y., Zhang, Y., Sharma, A., & Al-Amri, J.F. (2021). Evaluation of suitability of urban land using GIS technology. Sustainability, 13, 10521.