تحلیل فضایی ـ کالبدی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق چهارگانه (23 محله) یاسوج براساس مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• کرامت الله فرج زاده ¹
• دکتر میرنجف موسوی ²
• علی مصیب زاده ³

¹ آزاد اسلامی - واحد امارات متحده عربی

² دانشگاه ارومیه

³ ارومیه

https://doi.org/10.22067/jgusd.2021.46479.0

چکیده

رشد فزاینده جمعیت شهری و مهاجرت به آن باعث تغییرات بالایی در ساختارهای فضایی شهرها شده، جهت کنترل و بهبود این وضعیت، الگوهایی از جمله رشد هوشمند ارائه شده است. این الگو بر افزایش تراکم شهری، اختلاط کاربری­ها و کاهش استفاده از اتومبیل تأکید دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره­گیری از 63 شاخص از جنبه­های مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، زیست­محیطی و دسترسی، به بررسی وضعیت نواحی چهارگانه شهری یاسوج به لحاظ شاخص­های رشد هوشمند شهری پرداخته است. در این راستا از مدل تاپسیس جهت رتبه­بندی و از مدل تحلیل خوشه­ای جهت سطح­بندی محلات استفاده شده است. نتایج حاصل بیانگر این بود؛ تنها ناحیه یک در شهر یاسوج از شاخص­های رشد هوشمند شهری برخوردار بوده و سایر نواحی واقع در شهر یاسوج (نواحی 2 تا 4) ازاین شاخص­ها بی­بهره هستند. به­طوری که بر اساس مدل تاپسیس نواحی 3 و 4 نیمه برخـوردار و ناحیه 2 محروم می­باشند. همچنین، نتایج حاصله در بررسی محلات 23گانه شهر یاسوج براساس شاخص­های تلفیقی رشد هوشمند حاکی از آن است که محله 17 کاملاً برخوردار، محله 3 برخوردار، محله 22 نیمه برخوردار و سایر محلات محروم می­باشند. نتایج نهایی تحلیل رگرسیونی نشان داد، شاخص­های زیست­محیطی و کالبدی (کاربری اراضی) در سطح 95 درصد اطمینان با متغیر وابسته (شاخص­های تلفیق رشد هوشمند شهری محلات شهر یاسوج) دارای ارتباط معنی­داری هستند. براساس نتایج بدست آمده درزمینه محلات با استفاده از شاخص تلفیق، توجه به الگوی رشد هوشمند شهری ضروری می­باشد.  

کلیدواژه‌ها

• رشد هوشمند
• توسعه شهری
• تحلیل فضایی
• مدل تاپسیس
• یاسوج

20.1001.1.25383531.1401.9.1.4.5

عنوان مقاله [English]

Spatial-Physical Analysis of Smart City Growth Indicators in Four Areas (23 Neighborhoods) of Yasuj based on Multiple-Criteria Decision-Making Models

نویسندگان [English]

• Keramatolah Farjzadeh ¹
• Ali Mosayyebzadeh ³

¹ Islamic Azad University

³ Urmia

چکیده [English]

The ever increasing population of cities and the migration of people to cities has created many changes in the spatial structures of cities. Some models like smart growth have been proposed to control and improve the situation. The model emphasizes increasing urban density, changing land uses, and reducing car uses. Using a descriptive-analytical method and considering 63 indicators of economic, social, physical, environmental, and accessibility aspects, this study explored the situation of all four urban areas of Yasuj, regarding indicators of smart city growth. TOPSIS model was used for ranking and cluster analysis model was used for leveling the neighborhoods. The results of the study showed that onnly Area 1 of Yasuj has indicators of smart city growth and other areas of the city (i.e., Area 2, 3, and 4) lack these indicators. According to the TOPSIS model, Area 3 and 4 have some of the indicators and Area 2 lacks the indicators. Moreover, the results showed that, based on the integrated indicators of smart growth, amongst 23 neighborhoods of Yasuj, Neighborhood 17 has all the indicators, Neighborhood 3 has most of them, Neighborhood 22 has half of the indicators, and other neighborhoods are deprived in this regard. The results of regression analysis showed that environmental and physical indicators (land use) with 95% confidence have a significant relationship with the dependent variable (indicators of integrated urban growth of neighborhoods of Yasuj). The results of the analysis of the neighborhoods regarding the integration indicator show that officials should pay attention to smart city growth model.

کلیدواژه‌ها [English]

• Smart Growth
• Urban Development
• Spatial Analysis
• TOPSIS Model
• Yasuj

مراجع

1. انصاری، م.، ولی شریعت­پناهی، م.، ملک­حسینی، ع.، و مدیری، م. (1397). تحلیل فضایی توزیع شاخص­های رشد هوشمند شهری در سطح محلات شهر مورد: ملایر. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 8 (32)، 112-93.
2. بردی آنامرادنژادی، ر.، نیک­پور، ع.، و حسنی، س.ز. (1397). تحلیل کالبدی ـ فضایی نواحی شهری براساس شاخص­های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: شهر بابل). نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 9(34)، 19-30.
3. پورمحمدی، م.ر.، و قربانی، ر.(1382). ابعاد و راهبردهای متراکم­سازی در فضاهای شهری. مجله مدرس، 2 (7)، 108-85.
4. تقوایی، م.، وارثی، ح.، و نریمانی، م. (1394). استراتژی توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان با رویکرد رشد هوشمند و شهر فشرده. مدیریت شهری، 14(41)، 358-339.
5. حیدری، ا. (1391). تحلیل فضایی - کالبدی توسعه­ آتی شهر سقز با تاکید بر شاخص­های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون. مجله جغرافیا و توسعه شهری، 1(2)، 94 -67.
6. خمر، غ. ع.، و حیدری، ا. (1395). ارزیابی الگوی رشد هوشمند شهری در شهرهای جدید ایران با تأکید بر شهر جدید صدرا با استفاده از مدل SLEUTH . فضای جغرافیایی اهر، 16( 53)، 270-253.
7. رهنما، م. ر.، رزاقیان، ف. (1392). مکان­یابی ساختمان­های بلند مرتبه با تأکید بر نظریه رشد هوشمند شهری در منطقه 9 شهرداری مشهد. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3(9)، 63-45.
8. رهنما، م.، و عباس­زاده، غ. (1385). مطالعه تطبیقی درجه پراکنش/فشردگی کلان شهرهای سیدنی و مشهد. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 3 (6)، 128-101.
9. رئیسی، ا.، و کیانی، ا. (1397). وضعیت توزیع امکانات و خدمات در شهر فنوج بر اساس اصول رشد هوشمند شهری. فصلنامه آمایش محیط، 42، 21-1.
10. سازمان مسکن و شهرسازی استان کهگیلویه و بویراحمد. (1388). طرح تفضیلی شهر یاسوج. جلد چهارم. یاسوج: سازمان مسکن و شهرسازی استان کهگیلویه و بویراحمد
11. شکرگزار، ا.، جمشیدی، ز.، و جمشیدی، پ. (1394). ارزیابی اصول و راهکارهای رشد هوشمند شهری در توسعهی آتی شهر رشت بر اساس مدل تراکم جمعیتی هلدرن. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 13(41)، 64-45.
12. ضرابی، ا.، صابری، ح.، محمدی، ج.، و وارثی، ح. (1390). تحلیل فضایی شاخص­های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 77 (3)، 17-1.
13. عبدالهی، ع.ا.، و قاسمی، م. (1397). تحلیل فضایی رشد هوشمند مناطق شهری با استفاده از تکنیک­های Waspas – Fuzzy Topsis شهر کرمان. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات برنامه­ریزی – سکونتگاه­های انسانی، 13(45)، 1019-1003.
14. فردوسی، س.، و شکری فیروزجـاه، پ. (1394). تحلیل فضایی ـ کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص­های رشد هوشمند. نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 6 (22)، 32-15.
15. کیانی، ا.، و رئیسی، ا. (1397). بررسی توسعه فیزیکی ـ کالبدی در شهر فنوج بر اساس اصول رشد هوشمند شهری. نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، 21(59)، 280-263.
16. لطفی، ص.، و صابری، س. (1391). ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی: نواحی شهر یاسوج). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(4)، 45-59.
17. مثنوی، م.(1381). توسعه پایدار و پارادایم­های جدید توسعه شهری: شهر فشرده و شهر گسترده. مجله محیط­شناسی، 29(31)، 104-89.
18. مختاری، ر.، حسین­زاده، ر.، و صفرعلی­زاده، ا. (1392). تحلیل الگوهای رشد هوشمند شهری در مناطق چهارده­گانه اصفهان براساس مدل­های برنامه­ریزی منطقه­ای. فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 5 (19)، 82-65.
19. میرکتولی، ج.، مهدوی، ش.، و احمدی، م. (1392). تحلیل و بررسی توسعه پایدار نواحی شهری با استفاده از روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره (MADM) (مطالعه موردی: شهر کاشان). فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 5 (19)، 106-83.
20. نیک­پور، ع.، رضازاده، م.، و الهقلی تبارنشلی، ف. (1398). الگوی گسترش کالبدی شهر آمل با رویکرد رشد هوشمند شهری. مجله آمایش جغرافیایی فضا. 9(31)، 189-175.

 

21. Alexander, D., & Tomalty, R. (2002). Smart Growth and Sustainable Development: Challenges, Solutions, and Policy Directions. Local Environment, 7)4), 397-409.
22. Artmann, M., Kohler, , Meinel, G., Gan, J., & Ioja, I.C. (2019). How smart growth and green infrastructure can mutually support each other — A conceptual framework for compact and green cities. Ecological Indicators, 96(2), 10-22.
23. Benfield, F. K., Terris, J., & Vorsanger, N. (2001). Solving Sprawl: Models of Smart Growth in Communities Across America. Natural Resources Defense Council (nrdc.org).
24. Cowan, R., (2005). The Dictionary of Urbanism. Londan: Streetwise Press.
25. Deilami, K., & Kamruzzaman, Md. (2017). Modelling the urban heat island effect of smart growth policy scenarios in Brisbane. Land Use Policy, 64, 38-55.
26. Edwards, M., & Haines, A. (2007). Evaluating Smart Growth: Implications for small Communities. Journal of Planning Education and Research, 27 (1), 49-64.
27. EPA (environmental protection agency), (2010). Smart growth, A guide to developing and implementing greenhouse gas reduction programs. Washington, DC: Local government climate and energy strategy guides.
28. Flint, A. (2006). This Land: The Battle over Sprawl and the Future of American. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
29. Howard, F. L., & Richard, J. F. (2004). Urban Sprawl and Public Health. Washington Dc, Island Press.
30. La Greca, P., Barbarossa, L., Ignaccolo, M., Inturri, G., & Martinico. F. (2011). The Density Dilemma, A Proposal for Introducing Smart Growth Principles in a Sprawling Settlement with in Catania Metropolitan Area. Cities, 28, 527–535.
31. Litman, T (2011). Critique of the National Association of Home Builders’ Research on Land Use Emission Reduction Impacts. Vancover: Victoria Transport Policy Institute (www.vtpi.org); at vtpi.org/NAHBcritique.pdf.
32. Litman, T. (2017). Evaluating Criticism of Smart Growth. Vancover: Victoria Transport Policy Institute, vtpi.org.
33. Moeckel, R., & Lewis, R. (2017). Two decades of smart growth in Maryland (U.S.A): impact assessment and future directions of a national leader. Urban, Planning and Transport Research, 5(1), 22-37.
34. Spooner, M. A. (2012). Environmental Science for Dummies. Hoboken USA, New Jersey, John Willey Sons, Inc.
35. Wang, S., Liu, X., Zhou, C., Hu, J., & Ou, J. (2017). Examining the impacts of socioeconomic factors, urban form, and transportation networks on CO2 emissions in China’s megacities. Applied energy, 185, 189-200.
36. Yang, F. (2009). If Smart is Sustainable? An Analysis of Smart Growth Policies and Its Successful Practices. A Thesis Submitted to the Graduate Faculty in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Community and Regional Planning, Iowa State University Ames.