نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

رشد شهر و شهرنشینی بارزترین ویژگی تحولات اجتماعی‌اقتصادی در دورۀ اخیر بوده است. این دوره بسیاری از فرصت‌ها را برای ارتقای کیفیت زندگی شهری به‌شدت محدود کرده است. همزمان با این امر و نیز با تأکید بر سند چشم‌انداز بیست‌سالۀ کشور، تحلیل پیامدهای ناشی از آن یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های مطالعات شهری بوده است. اندازه‌گیری کیفیت زندگی می‌تواند برای ارزیابی سیاست‌های گذشته و همچنین پایه‌گذاری استراتژی‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای در آینده استفاده شود. در این مقاله، با رویکرد مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه و استفاده از مدل تحلیلی SAW به ارزیابی کیفیت زندگی شهری شهرستان‌های استان مازندران پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شهرستان ساری در رتبۀ 1، آمل در رتبۀ 2، بابل در رتبۀ 3 و شهرستان‌های جویبار، سوادکوه و گلوگاه با اختلاف زیادی در رده‌های پایین کیفیت زندگی شهری در استان مازندران قرار گرفته‌اند. اختلاف شدید کیفیت زندگی در بین مناطق شهری این استان، حاکی از وجود نابرابری شدید در برخورداری و تمرکز امکانات و خدمات شهری در برخی از شهرستان‌ها و نبود امکانات شهری و بی‌توجهی مسؤلان امر در برخی از شهرستان‌های کوچک استان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating and Rating the Quality of Life in Mazandran Province Using SAW and AHP Techniques

نویسندگان [English]

  • Saeed Maleki
  • Masoud Modanlou Jouybari

Shahid Chamran University of Ahvaz

چکیده [English]

Extended Abstract
1. Introduction
Quality of life is not a novel concept and denotes various meanings in varied domains. Generally, quality of life can be measured using objective and subjective indicators in various aspects. These aspects can subsume such fields as nutritional, educational, hygiene, security and leisure time. On the other hand, nowadays in development planning literature, the issue of quality of life is constantly being considered, by development planners and managers, as a basic principle.
2. Theoretical Framework
Quality of life is not a novel concept. Geographers have always been trying to optimize the mutual relationship between man and nature in order to improve his life. The concept of quality of life denotes various meanings in varied domains. Urban quality of life can be calculated in terms of a person, a family, or a society. According to World Health Organization (WHO), quality of life is people’s perception of their status in life in terms of culture, value systems in which they live, goals, expectations, norms, and priorities. In 2005, The Economist Intelligence Unit (EIU) mentioned 9 factors in their studies of quality of life: 1. material wellbeing, 2. health, 3. political stability and security, 4. family life, 5.community life, 6. climate and geography, 7. job security, 8. political freedom, and 9. gender equality.
Two types of indicators for evaluating urban quality of life have been more agreed upon by experts. First are objective indicators, referring to tangible aspects of urban life such as: number of hospitals in a city, unemployment rate, crime rate, and green spaces. Second group of indicators are subjective ones which can be measured qualitatively and include such factors as: citizen’s degree of satisfaction with health services, employment opportunities, security, and accessibility of green spaces. In the first approach, secondary data are used for developing the indicators and, to a large degree, it hinges upon the statistics gathered from the city in question in various years. In the second approach, using subjective indicators instead of secondary data, citizen’s opinions are directly analyzed and their degree of satisfaction is evaluated from various aspects.
3. Methodology
The present study is a developmental-practical one and was conducted using a combination of descriptive, documentary, and analytical methods. The collected data on 14 indicators for the cities of Mazandaran province has been selected for this study. The indicators included: population density, ratio of divorce to the total number of marriages, unemployment rate, literacy rate, electricity, water, gas and telephone users’ ratio to the total population, the ratio of urban population to the entire population, number of murder and involuntary manslaughter lawsuits, number of residential houses built using steel structure, number of residential houses built using concrete, province’s Gross Domestic Product (GDP), and life expectancy. For weighing the indicators, Analytic Hierarchy Process (AHP) and for evaluating the quality of urban life multi-attribute decision making through Simple Additive Weighing (SAW) were used. The important point in decision-making indices of these models is that positive and negative indicators are used simultaneously in the matrix. In order to make various measuring indicators comparable, normalization was used to make indices dimensionless and additive.
4. Findings and Discussion
The findings reveal that Sari County is in the first place, Amol in the second place, Babol in the third place, and counties of Juybar, Savadkuh, and Galugah, with a huge gap, occupy the bottom of the list regarding the urban quality of life in Mazandaran province. The huge gap in quality of life among the urban districts of this province is a testament to the great inequality in accessibility and concentration of facilities and urban services in some counties along with the lack of urban facilities and inattention of authorities in some smaller counties of Mazandaran province.
5. Conclusion and Suggestions
Urban quality of life is a new concept and an interdisciplinary, multidimensional science which, by the prevalence of urbanism in the 20th century and its aftermath in various fields, gradually took shape under the influence of various theories, movements, and schools of thought. Finding indicators, combining indices of assessment, and evaluating changes in urban quality of life are the most important issues concerning quality of life. While subjective indicators are figures and statistics regarding real conditions of citizens’ lives; objective indicators, on the other hand, deal with citizens’ mental, psychological perceptions, and their degree of satisfaction with urban life. The findings reveal that, regarding the disproportionate rates of urban quality of life in counties of Mazandaran province and for the purpose of moving towards integrated urban management, considering the inextricable role of sustainable development in resolution of problems facing human society and bringing welfare and comfort, correct and comprehensive planning, for decentralizing urban facilities and services together with orienting development plans towards economic evolution and creation of new job opportunities should be considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban quality of life
  • Multi-attribute decision-making
  • SAW
  • Mazandaran Province
1. آذر، ع.، و رجب‌زاده، ع. (1387). تصمیم‌گیری کاربردی. تهران، ایران: نگاه دانش
2. اصغرپور، م. ج. (1385). تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره. تهران، ایران: انتشارات دانشگاه تهران
3. باری، ن. (1380). رفاه اجتماعی. ترجمۀ سیداکبر میرحسینی و سیدمرتضی نوربخش. تهران، ایران: سمت
4. پورجعفر، م.ر.، کوکبی، ا.، و تقوایی، ع. ا. (1384). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها. فصلنامۀ جستارهای شهرسازی، 6(12)، 6-13
5. پورطاهری، م. (1389). کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه در جغرافیا. تهران، ایران: سمت
6. پورطاهری، م.، افتخاری، ع. ا.، و فتاحی، ا. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی(مطالعۀ موردی: دهستان خاوه شمالی، استان لرستان). فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 13(76)، 13-31
7. رضوانی، م. ر.، متکان، ع. ا.، منصوریان، ح.، و ستاری، م. ح. (1388). توسعه و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: شهر نورآباد، استان لرستان). فصلنامۀ مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1(2)،87-110
8. فرجی، ا.، عظیمی. آ.، و زیاری، ک. ا.، (1389). تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 1(2)، 1-16
9. جاجرمی، ک. و کلته، ا.(1385). سنجش وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان مطالعه موردی: گنبد قابوس. فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، 4(8)،5-18
10. سیف‌الدینی، ف. (1381). فرهنگ واژگان برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. شیراز، ایران: انتشارات دانشگاه شیراز.
11. شکوئی، ح. (1383). اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا. تهران، ایران: گیتاشناسی
12. غفاری، غ. ر.، و امیدی، ر. (1387). کیفیت زندگی در برنامه‌های عمرانی و توسعۀ ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، 8(30)، 24-28
13. قالیباف، م. ب.، روستایی. م.، رمضان‌زاده‌لسبویی، م.، و طاهری، م. ر. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: محلۀ یافت‌آباد). فصلنامۀ جغرافیا، 9(31)، 33-53
14. لطفی، ص. (1388). مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری. فصلنامۀ جغرافیای انسانی، 1(4)، 65-80
15. محبوب، س.، و قشقایی، ع. (1388). رتبه‌بندی کتابخانه‌های عمومی جهان مبتنی بر شاخص‌های عملکرد کمّی با استفاده از رویکرد MADM و مدل SAW. فصلنامۀ تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 3(57)، 33-48
16. محمدی، ج.، زنگنه، م.، و عبدلی، ا. (1389). سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی از نظر شهروندان شهر مشهد. فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری، 2(3)، 97-117
17. مرکز آمار ایران. (1389). سالنامۀ آماری استان مازندران؛ گزیدۀ شاخص‌ها و نماگرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور. مازندران،ایران: استانداری مازندران
18. مرکز آمار ایران. (1390). سالنامۀ آماری استان مازندران؛ سرشماری عمومی نفوس و مسکن. مازندران، ایران: استانداری مازندران
19. وظیفه‌دوست، ح.، امینی، م. (1388). بررسی میزان شاخص‌های کیفیت زندگی شهری تهران از دیدگاه مدیران و متخصصان مدیریت شهری. فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری،. 1(3)، 1-18
20. Amerigo, M., & Aragones, J. I. (1997). A theoretical and methodological approach to the study of residential satisfaction. Journal of Environmental Psychology, 17(1), 47-57
21. Balsas, C. (2004). Measuring the livability of an urban center: An exploratory study of key performance indicators. Planning, Practice and Research, 19(1), 101-110
22. Bonomi, A. E., Patrick, D. L., Bushnell, D. M., & Martin, M. (2000). Validation of the United States' version of the World Health Organization Quality of Life (WHOQOL) instrument. Journal of Clinical Epidemiology, 53(1), 1-12
23. Nilsson, J., Rana, A. M., & Kabir, Z. N. (2006). Social capital and quality of life in old age results from a cross-sectional study in rural Bangladesh. Journal of Aging and Health, 18(3), 419-434
24. Shin, M., Kim, D. S., & Lee, J. W. (2003). Deposition of inertia-dominated particles inside a turbulent boundary layer. International Journal of Multiphase Flow, 29(6), 893-926
CAPTCHA Image