ارزیابی سرانه و دسترسی پارک‌ها و فضاهای سبز شهری با رویکرد اکولوژیکی (مورد نمونه: پارک‌های محله‌ای کلان‌شهر تبریز)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• راضیه تیموری ¹
• رسول قربانی ¹
• محمدرضا پورمحمدی ¹
• محسن احدنژاد ²

¹ دانشگاه تبریز

² دانشگاه زنجان

https://doi.org/10.22067/gusd.v3i2.47680

چکیده

توزیع مناسب فضاهای سبز شهری در تمامی محلات شهرها علاوه بر برقراری عدالت اجتماعی برای دستیابی عادلانۀ همۀ شهروندان، باعث خلق فضاهای سبز فعال، با بازدهی زیست‌محیطی مستمر می‌شود. این پژوهش با استفاده از تحلیل سرانه‌های موجود و قیاس آن با سرانه‌های استاندارد، مقدار مساحت فضاهای سبز مورد نیاز برای تمامی محلات کلان‌شهر تبریز را برآورد نموده و همچنین با استفاده از تحلیل شبکه معابر کلان‌شهر تبریز، میزان دسترسی به پارک‌های محله‌ای را در قالب زمان دسترسی پیاده تحلیل نموده و پهنه‌هایی را که خارج از شعاع دسترسی شهروندان هستند، برآورد نموده تا برای برنامه‌ریزی‌های آتی مدیران و مسئولین شهری در نظر گرفته شود. مطابق نتایج به‌دست‌آمده مناطق 9، 5، 7 به‌ترتیب دارای بیشترین سرانۀ فضاهای سبز می‌باشد و نیز مناطق 5، 7 و 3 شهرداری تبریز، به‌ترتیب دارای کمترین دسترسی به پارک‌های محله‌ای می‌باشند. این نتایج بیانگر عدم تعادل اکولوژیک در سطح شهر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• فضاهای سبز محله‌ای
• تبریز
• تحلیل شبکه
• سرانه
• دسترسی
• رویکرد اکولوژیک

عنوان مقاله [English]

The Evaluation of Urban Parks and Green Spaces Per Capita and their Accessibility with Ecological Approach

نویسندگان [English]

• Raziyeh Teimouri ¹
• Rasoul Ghorbani ¹
• Mohammad Reza Pourmohammadi ¹
• Mohsen Ahadnejad ²

¹ Tabriz University

² University of Zanjan

چکیده [English]

Extended Abstract
1. Introduction
The important roles played by green space are the social, economic, cultural and environmental aspects of sustainable development. Thus, the quality and quantity of green space should be appropriate to the physical size of the city and the needs of society and also it should be developed according to the ecological conditions of the city and its future development trend. Therefore, development of urban green spaces results in urban ecological development and causes the promotion of urban life level and sustainable development of cities.
For having all residents access green spaces and having reasonable green space per capita and also distribution of these breathing lungs in all neighborhoods of cities, creating active green spaces with continuous environmental performance is important. The process of dealing with urban green spaces from the past indicates that if this trend continues, destructions and green spaces land use changes; the result can be a threat to sustainable development and ecological balance in Tabriz city and even in the region.
This research by analyzing the existing per capita and comparing it with the standards, estimates the required green space area for all locals of Tabriz. Also by network analysis of Tabriz passages, it tries to analyze the accessibility of local parks in terms of access walking time and estimate areas that are outside the radius of citizens' access for consideration of city managers and authorities for future plans.
The definition of urban green spaces which is agreed on by ecologists, economists, social scientists and planners is public and private open spaces in urban areas, primarily covered by vegetation, which are directly (recreational function) or indirectly (has an impact on the urban environment) available for the users(Shah & Atiqul, 2011,). According to the Ministry of Housing and Urban Development Studies, conventional and acceptable per capita for urban green spaces in cities is between 7 to 12 square meters per person. That in comparison with the index set by the United Nations environment (20 to 25 square meters per person), is low. However, in cities across the country, this figure, according to the different geographical and climatic characteristics is different, which the approved plans of each city determines it ( Akbarpour Saraskanroud, Garakhlou ,Norouzi., 2009).
2. Methodology
This research is applied research and has descriptive - analytical methods. In this study, according to the current master plan of Tabriz metropolitan, which is currently being prepared, local parks per capita in deferent districts were assessed separately. Existing per capita was compared with the standard per capita for local parks and green spaces till deficiencies were extracted. Also, their impact on ecological and environmental conditions of the locals was investigated. In this study, per capita criteria, is intended 9 square meters based on the master plan of Tabriz. Also to estimate the level of citizens' access to local parks, with using network analysis in GIS software, Tabriz metropolitan resident's access to local parks and green spaces have been measured. Normal walking speed is about 0.75 to 1.2 meters per second, and in this study walking speed is considered about 4 km per hour. With the designing of access networks in Tabriz, all parks’ service areas were determined by defining the maximum interval (15 minutes). According to the standards the radius of neighborhood parks function is about 600 to 800 and sometimes up to 1000 meters. In this study, three accessible time areas for citizens 5, 10 and 15 minutes were determined by using network analysis in GIS software. For doing this analysis, the data related to access network in Tabriz city and the position of existing parks, the GIS maps from Tabriz Municipality, Department of Planning and Architecture were used.
3. Discussion
According to the studies, Tabriz metropolitan, following the increasing speed of the city's physical development, especially in recent decades, has been extremely damaged about important ecological elements, especially in green spaces and has increasingly lost these valuable spaces for the economic benefit in the form of urban projects and physical development of the city. The importance of local parks because of accessibility of all citizens for recreation and ecological benefits is more than any other green space in larger scales. The studying of area and local park’s per capita in the entire city, shows the lack of parks in the city, especially in dense urban texture and including districts of 8, 4 and 3 Tabriz municipality.Also by using network analysis, citizens' access to local parks in all districts were measured separately and according to this study 5, 9 and 7 districts have the least access to parks.
4. Conclusion
Considering research findings, per capita deficit and access problems to local parks and green spaces cause ecological and environmental problems in the city areas, especially in dense locals of Tabriz. Thus, for having ecological benefits of urban green spaces, especially in the locals, planning for urban parks and green spaces in proportion to the density and texture of urban localities to increase the green space per capita and consequently good access to the city's vital elements, is one of the requirements of urban planning for urban development.

کلیدواژه‌ها [English]

• Local green spaces
• Tabriz
• Network analysis
• Per capita
• Access
• Ecological approach

مراجع

1. ابراهیم‌زاده، ع.، و عبادی‌جوکندان، ا. (1387). تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری فضای سبز در منطقۀ سه شهری زاهدان. جغرافیا و توسعه، 6(11)، 39-58

2. اسمعیل‌پور، ن.، و عزیزپور، م. (1388). تغییر کاربری اراضی کشاورزی و افزایش نسبی دمای شهر یزد ناشی از رشد سریع آن. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 7(12)، 37-54

3. اکبرپور سراسکانرود، م.، قره‌خلو، م.، و نوروزی، م. (1388). ارزیابی و مکان‌یابی کاربری فضای سبز منطقۀ 9 شهرداری تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 11(14)، 75-104

4. بهشتی‌روی، م. (1391). تحلیلی بر موقعیت مکانی تفرجگاه‌های شهری در ایران با تأکید بر تفرجگاه‌های شهری تبریز. (رساله دکتری). دانشگاه تبریز، تبریز

5. پورمحمدی، م. (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: سمت

6. تیموری، ر.، روستایی، ش.، اصغری‌زمانی، ا.، و احدنژاد، م. (1389). ارزیابی تناسب فضایی مکانی پارک‌های شهری با استفاده از GIS، مطالعۀ موردی: پارک‌های محله‌ای منطقۀ 2 شهرداری تبریز. فضای جغرافیایی،10(30)، 137-168

7. حاتمی‌نژاد، ح.، و محمدپور، ص.، منوچهری، ا.، و مهدی. ح. (1390). بررسی و پیشنهاد معیار و استاندارد برنامه‌ریزی توسعۀ فضای سبز شهری؛ نمونۀ مورد منطقۀ 12 شهر تهران. تحقیقات جغرافیایی، 26(3)، 25-50

8. حسینی، ع. (1378). آشنایی با محیط‌های تحلیل شبکه و همپوشانی در نرم‌افزار ARC/Info. شیراز: سازمان برنامه و بودجه استان فارس

9. رحیمی، ا. (1392). ارزیابی توسعۀ فضایی-کالبدی با تأکید بر توسعۀ میان‌افزا؛ نمونۀ موردی کلان‌شهر تبریز. (رساله دکتری). دانشگاه تبریز، تبریز

10. زنگی‌آبادی، ع. و رخشانی‌نسب، ح. (1388). تحلیل آماری فضایی نماگرهای توسعۀ فضای سبز شهری (مطالعۀ موردی: مناطق شهری اصفهان). محیط‌شناسی، 35(49)، 105-116

11. سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهری. (1394). اطلاعات مربوط به پارک‌های تبریز. شهرداری تبریز

12. صالحی، ا. رمضانی‌مهریان، م.، افراسیابی، ه.، داوودی، م.، و بصیری مژدهی، ر. (1392). ارزیابی توزیع مکانی پارک‌های شهری با استفاده از تحلیل شبکه؛ مطالعۀ موردی: شهر تهران. مدیریت شهری، 12(32)، 185-196

13. صدرموسوی، م.، و رحیمی، ا. (1391). تحلیلی بر توسعۀ کالبدی تبریز و تخریب اراضی کشاورزی و فضاهای سبز شهری. جغرافیا وآمایش شهری- منطقه ای، 2(4)، 99-109

14. فرج‌زاده، م.، و حکیمی، ه. (1388). تحلیل شبکه و کاربردهای آن در برنامه‌ریزی شهری. سپهر، 18(70)، 54-70

15. قربانی، ر. (1386). تحلیل فضایی توزیع پارک‌های شهری تبریز و نارسائی‌های موجود در آن. طرح تحقیقاتی. دانشگاه تبریز

16. معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تبریز. (1392). طرح تفصیلی تبریز. تبریز: شهرداری تبریز

17. مهندسین مشاور نقش محیط. (1394). طرح جامع شهر تبریز، مطالعات کالبدی. تبریز: استانداری آذربایجان شرقی

18. Barbosa, O., Tratalos, J. A., Armsworth, P. R., Davies, R. G., Fuller, R. A., Johnson, P., & Gaston, K. J. (2007). Who benefits from access to green space? A case study from Sheffield, UK. Landscape and Urban Planning, 83(2), 187-195

19. Catalan, B., Sauri, D., & Serra, P. (2008). Urban sprawl in the Mediterranean? Patterns of growth and change in the Barclona Metropolitan region 1993-2000. Journal of Landscape and Urban Planning, 85, (3-4), 174-184

20. Chiesura, A. (2004). The role of urban parks for the sustainable city. Landscape and Urban Planning, 68, 129-138

21. Gomez, F., & Salvador, P. (2006). A proposal for green planning in cities. International Journal of Sustainable Development and Planning, 1(1), 91-109

22. Jim, C. Y., & Chen, W. Y. (2008). Pattern and divergence of tree communities in Taipei’s main urban green spaces. Journal of Landscape and Urban Planning, 84, 312-323

23. Kakkar, A., & Supriya, M.S. (2014). Socio-economic benefits of open spaces toward sustainable housing. International Journal of Environment Research and Development, 4, 17-20

24. Min, L., Fangying, G., Jiawei, F., Meixuan, S., & He, Z. (2011). The sustainable approach to the green space layout in high density urban environment: A case study of Macau peninsula. Procedia Engineering, 21, 922-928

25. Oh, K., & Jeon, S. (2007). Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS. Landscape and Urban Planning, 82(1-2), 25-32

26. Roaf, S. (2010). Designing high- density cities for social and environmental sustainability. London: Earthscan

27. Shah, M., & Atiqul, H. (2011).Urban green spaces and an integrative approach to sustainable environment. Journal of Environmental Protection, 2,601-608

28. Turner, M. A. (2005). Landscape preferences and patterns of residential development. Journal of Urban Economics, 57(1), 19-54