رتبه‌بندی مناطق شهری و شناسایی عوامل رضایت شهروندان از عملکرد اتوبوسرانی زنجان (با استفاده از الگوی تلفیقی کانو– تاپسیس)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• زهره فنی ¹
• محسن احدنژاد روشتی ²
• شهرزاد مقدم ¹

¹ دانشگاه شهید بهشتی

² دانشگاه زنجان

https://doi.org/10.22067/gusd.v4i1.55544

چکیده

بی‌شک بدون جابه‌جایی نمی‌توان شهری را زنده و پویا تصور کرد. این فعالیت چندان با زندگی بشر عجین شده است که تقریباً نمی‌توان آن را جدا از فعالیت‌های روزمره به شمار آورد. در قرن گذشته تغییر جهت کلی از حمل‌ونقل خودرومدار به سمت گسترش شبکه‌های حمل‌ونقل همگانی به وجود آمده و از اواخر دهۀ 1980 سرمایه‌گذاری جهت ایجاد انواع سامانه‌های حمل‌ونقل همگانی در شهرها ابعاد گسترده‌تری یافته است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی رضایت شهروندان از عملکرد اتوبوسرانی زنجان و رتبه‌بندی مناطق شهری در جهت آسایش و ارتقای سطح زندگی شهروندان، از نظر ماهیت، توصیفی و از لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعۀ آماری این تحقیق شهروندان زنجانی است که از اتوبوس‌ حداقل هفته‌ای دوبار استفاده می‌کنند. حجم نمونه از طریق نسبت رضایت مشتریان محاسبه شده است. نتایج پیاده‌سازی ماتریس کانو نشان‌دهندۀ نارضایتی کلی نسبت به عملکرد شبکۀ اتوبوسرانی در سطح شهر زنجان با شاخص نارضایتی 54/0- است. بهینه‌نبودن خطوط و در نتیجۀ آن، افزایش زمان سفر از مهم‌ترین عوامل نارضایتی و برخورد مناسب مسافران و استقرار مناسب ایستگاه‌های اتوبوس مهم‌ترین دلیل رضایت از سیستم اتوبوسرانی شهر زنجان می‌باشد. استفاده از اتوبوس در منطقۀ 3 کمترین کاربرد و در منطقۀ 2 بیشترین کاربرد را دارد. دیگر مناطق شهری از کاربرد مشابهی برخوردار هستند و تفاوت آن‌ها به لحاظ امتیاز قابل توجه نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• اتوبوسرانی
• حمل‌ونقل عمومی
• زنجان
• ماتریس کانو
• مدل تاپسیس

عنوان مقاله [English]

Ranking Urban Regions and Identifying Citizens’ Satisfaction Factors Concerning the Performance of Bus Transportation in Zanjan City Using the Kano-TOPSIS Integrated Model

نویسندگان [English]

• Zohreh Fanni ¹
• Mohsen Ahadnejad Roshti ²
• Shahrzad Moghadam ¹

¹ Shahid Beheshti University

² Zanjan University

چکیده [English]

Extended Abstract
1. Introduction
Developments in the urbanization phenomenon have resulted in more complicated urban problems, making the issue of urban transportation one of the main concerns for urban planners. As a result, providing appropriate transportation structures as well as encouraging the citizens to use various means of public transport has become one of the significant challenges urban managers face (Beyti, Panahi, & Salimi, 2014). Transportation is one of the preconditions of economic and social development (Sharafi, Yaghafouri, Jafari, & Gordani, 2013). Its geographical purpose is to overcome space (Ziari, Manoochehri, Mohammadpoor, Ebrahimpoor & Ebrahimpoor, 2011) and its transportation planning aim is to provide access (Seifodini & Shoorcheh, 2014). Consequently, fair-minded planning with emphasis on providing everyone’s rights and interests in urban development is necessary for designing a public transportation system, especially bus system (Khalilabadi, 2011).
2. Methodology
In terms of the nature, data collection method and purpose, the present study is considered as descriptive, descriptive, non-experimental (Sarmad, 2003), and applied, respectively (Sakaran, 2007). The total population in this study consists of the citizens of Zanjan city who use city buses as a means of daily transport. Given the vagueness of the number of such population, the citizens’ satisfaction ratio is used to indicate the sample size. Fifty five questionnaires were distributed among the passengers of city buses for trial and based on the information obtained from the pilot study, the clients’ satisfaction ratio was found to be equal to 0.84; sample size was estimated to contain at least 302 people, according to this information. Nine experts on urban planning and transportation commented on the validity of questionnaires used in the study. The results of the survey demonstrated the fact that the questionnaires were of desirable validity. Furthermore, Zanjan’s bus transportation service performance was studied and examined with a focus on hypotheses including:
1. There is a significant difference between the users’ expectations of bus transportation services and their perception.
2. Citizens in different regions of the city have different expectations of bus transportation services.
Overall, the present study seeks to achieve these purposes:
1. How providing quality in bus transportation service affects the citizens’ satisfaction in Zanjan.
2. Identifying the citizens’ expectations and perceptions concerning bus transportation services in various regions of the city.
3. Results
To evaluate the citizens’ satisfaction with bus transportation services, 14 factors were asked through questionnaires. Investigations on the frequency of responses to functional and non-functional questions showed that 35% of such factors are regarded as necessary requirements which include fleet count (n=239), location of bus station in terms of easy access (n=197), the bus fares (n=307), drivers’ skill (n=202), and not using worn-out buses (n=181). Following these factors, one-dimensional and motivational requirements were in the next place, both with 28% frequency. Finally, the factor of passengers’ proper attitude in the fleet with a frequency of 373 people and less than 7% was identified as the ineffective, indifferent requirement. Kano matrix analysis showed a general dissatisfaction relative to bus transportation service performance with a dissatisfaction index of -0.54. Citizens of district 3 make the least use of city buses while the citizens of district 2 still use this form of public transport, in spite of present dissatisfactions. This could serve as a warning for urban transportation planners; because, in case the welfare and financial capabilities of citizens in district 2 increase, they would prefer driving in their personal vehicles over public transport. As a result, it can be stated that the general acceptability of bus transportation in district 2 of Zanjan is a temporary and vulnerable matter.
4. Conclusion
The historical trend in urban transport planning began with the subject of city traffic in 1930 and has led to the integrated planning of transportation and land use, following suburban living development and the construction of highways in 1990. Subsequently, attention is given to fast, inexpensive, and clean public transport due to rise in fuel costs, general health subjects, and increase in population of the elderly. Paying attention to the public transport fleet as well as increasing facilities is one of the initial steps toward quantitative implementation of bus transportation system throughout the city. The results of Kano matrix implementation analysis showed a general dissatisfaction relative to bus transportation service performance with a dissatisfaction index of -0.54. The major factor in citizens’ dissatisfaction was the worn-out bus transportation fleet with the highest dissatisfaction index of -0.86. Following this component, lack of optimal bus transportation lines were in second place with an index of -0.81. The least extent of dissatisfaction with an index of -0.50 were related to passengers’ proper attitude in the fleet. Regarding the satisfaction index, passengers’ proper attitude in the fleet were of the highest index of satisfaction (i.e., 0.07). Following this index, appropriate bus station locations were in the second place with an index of 0.82. As for ranking urban regions, the weakest district in terms of the leading component of using bus transportation was district 3. In conclusion, it must be stated that district 2 is the optimal region with respect to the application of bus transportation and it is considered as one of the most developed regions of the city in this regard. Given the findings of the study, the following suggestions are recommended for improving bus transportation performance:
1. Renovation of the fleet and increasing welfare equipment in public transport
2. Increasing the capacity of busy travelling lines with flexible bus plans during peak hours
3. Increasing special and speedway lines to reduce the time of travels
4. Establishing various applications around bus stations to provide attractions

کلیدواژه‌ها [English]

• Bus transportation
• Public transport
• Zanjan
• Kano Matrix
• TOPSIS model

مراجع

1. اعمی ازغدی، ع.، رنگزن، ک. وطنخواه، م. و آبشیرینی، ا. (1389). بهینه‌سازی مسیر خطوط حمل‌ونقل عمومی با استفاده از GIS و روش AHP (نمونۀ موردی: منطقۀ گلستان شهر اهواز). مجله کاربرد GIS . RS در برنامه‌ریزی، 1 (1)، 14-7

2. آهور. ا.، موسوی. س. و موسوی، س. (1393). بررسی نقش حمل‌ونقل کابلی به عنوان وسیلۀ حمل‌ونقل عمومی شهری در کاهش ترافیک. آمایش محیط، (26)، 151-131

3. بیتی. ح.، پناهی، س. و سلیمی، م. (1393). تحلیل سامانۀ حمل‌ونقل اتوبوس‌های تندرو شهری BRT و سنجش تحولات و تأثیرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن بر حوزه‌های پیرامون در کلان‌شهر تبریز. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 18 (49)، 53-19

4. پورطاهری، م. (1389). کاربردهای روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا. تهران: انتشارات سمت

5. تقوایی، م. و وفایی، ا. (1387). برنامه‌ریزی و مدیریت سیستم اتوبوسرانی با تأکید بر ایستگاه‌های اتوبوس شهری کاشان. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، (4). 46-19

6. خاکی، غ. (1390). روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه‌نویسی. تهران: انتشارات بازتاب

7. خلیل‌آبادی، ح. (1390). استراتژی توسعۀ شهری. تهران: مهکامه

8. زنجیرچی، م.، ابراهیم‌زاده پزشکی، ر. و عرب، م. (1390). مدل کانو و کاربرد آن در ارزیابی نیازهای دانشجویان. مجموعه مقالات پنجمین همایش ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی. تهران: دانشگاه تهران

9. زیاری. ک؛ منوچهری میاندوآب، ا.، محمدپور، ص. و ابراهیم‌پور، ا. (1390).ارزیابی سیستم حمل‌ونقل عمومی (BRT) شهر تبریز با استفاده از رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک (SWOT)، مدیریت شهری، (27)، 98-79

10. سیف‌الدینی، ف و شورچه، م. (1393). برنامه‌ریزی هوشمندانۀ کاربری زمین و حمل‌ونقل شهری. تهران: مدیران امروز

11. شرفی، ح.، فغفوری، ح.، جعفری، م. و گردانی، ه. (1392). تحلیل تأثیرات هدفمندی یارانۀ انرژی‌بر وضعیت حمل‌ونقل عمومی در نواحی شهری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران). جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 5 (18)، 54-29

12. صابریان، ج.، سعدی مسگری، م. و شیرزادی بابکان، ع. (1389). رهیافتی نوین طراحی مسیر اتوبوس‌های‌ شهری با استفاده از GIS. پژوهش‌نامۀ حمل‌ونقل، 7 (1). 11-1

13. عمران‌زاده، ب.، قرخلو، م. و پوراحمد، ا. (1389). ارزیابی کارآیی سامانۀ حمل‌ونقل BRT و رضایت عمومی از آن در کلان‌شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (73)، 38-19

14. کومار، ج. آ. و رضائیان قراگوزلو، ع. م. (1390). حمل‌ونقل شهری: برنامهریزی و مدیریت. تهران: آذرخش

15. مشکینی، ا. مهدنژاد، ح. و پرهیز، ف. (1392). الگوهای فرانوگرایی در برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات امید انقلاب

16. موسوی، م. (1393). رتبه‌بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به سوی خلاقیت با تأکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از تاپسیس و ANP. جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌ای، (10)، 38-19

17. Avikal, S., Jain, R., & Mishra, P. K. (2014). A Kano model, AHP and M-TOPSIS method-based technique for disassembly line balancing under fuzzy environment. Applied Soft Computing, 25, 519-529

18. Bilgili, B., Erciş, A., & Ünal, S. (2011). Kano model application in new product development and customer satisfaction (adaptation of traditional art of tile making to jewelries). Procedia - Social and Behavioral Sciences, 24, 829-846

19. Chamodrakas, I., Leftheriotis, I., & Martakos, D. (2011). In-depth analysis and simulation study of an innovative fuzzy approach for ranking alternatives in multiple attribute decision making problems based on TOPSIS. Applied Soft Computing, 11(1), 900-907

20. Chaudha, A., Jain, R., Singh, A. R., & Mishra, P. K. (2011). Integration of Kano’s model into quality function deployment (QFD). The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 53(5), 689-698

21. Dominici, G., & Palumbo, F. (2013). How to build an e-learning product: Factors for student/customer satisfaction. Business Horizons, 56(1), 87-96

22. Edenhofer, O., R., Pichs-Madruga, Y., Sokona, E., Farahani, S., Kadner, K., Seyboth, A. … & Minx, J. C. (Eds.). (2014). Climate change 2014: Mitigation of climate change (Contribution of working group III to the fifth assessment report of the intergovernmental panel on climate change). New York, NY: Cambridge University Press

23. Haque, M. M., Chin, H. C., & Debnath, A. K. (2013). Sustainable, safe, smart—three key elements of Singapore’s evolving transport policies. Transport Policy, 27, 20-31

24. Kumar, C. V. S., & Routroy, S. (2015). Demystifying manufacturer satisfaction through Kano model. Materials Today: Proceedings, 2(4), 1585-1594

25. Lin, S. P., Yang, C. L., Chan, Y. H., & Sheu, C. (2010). Refining Kano's ‘quality attributes–satisfaction’ model: A moderated regression approach. International Journal of Production Economics, 126(2), 255-263

26. Litman, T. (2013). Online TDM encyclopedia. Retrieved from http:// www.vtpi.org/ tdm/ tdm67.htm

27. Millo, F., Rolando, L., Fuso, R., & Zhao, J. (2015). Development of a new hybrid bus for urban public transportation. Applied Energy, 157, 583-594

28. O’Neill, D. (2010). Deciding on driving cessation and transport planning in older drivers with dementia. European Geriatric Medicine, 1(1), 22-25

29. Risser, R., Lexell, E. M., Bell, D., Iwarsson, S., & Stahl, A. (2015). Use of local public transport among people with cognitive impairments: A literature review. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behavior, 29, 83-97

30. Rojo, M., dell’Olio, L., Gonzalo-Orden, H., & Ibeas, Á. (2015). Inclusion of quality criteria in public bus service contracts in metropolitan areas. Transport Policy, 42, 52-63

31. Schmöcker, J. D., Quddus, M. A., Noland, R. B., & Bell, M. G. H. (2008). Mode choice of older and disabled people: A case study of shopping trips in London. Journal of Transport Geography, 16(4), 257-267

32. Tirachini, A., Hensher, D. A., & Bliemer, M. C. J. (2014). Accounting for travel time variability in the optimal pricing of cars and buses. Transportation, 41(5), 947-971

33. Tirachini, A., Hensher, D. A., & Rose, J. M. (2014). Multimodal pricing and optimal design of urban public transport: The interplay between traffic congestion and bus crowding. Transportation Research Part B: Methodological, 61, 33-54

34. Zatti, A. (2012). New organizational models in European local public transport: From myth to reality. Annals of Public and Cooperative Economics, 83(4), 533-559