نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه امام رضا (ع)

2 دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، بررسی وضعیت انطباق توزیع مکانی کتاب‌خانه‌های آستان قدس رضوی در مشهد با دو معیار مرکزیت و سازگاری است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی و از نظر گردآوری داده‌ها به روش پیمایشی و میدانی انجام شده است. جامعۀ آماری این پژوهش 17 باب کتاب‌خانه‌های وابستۀ آستان قدس رضوی در مشهد است. پس از تشکیل پایگاه داده‌ای در محیط ساج لایه‌های اطلاعاتی زیرمجموعه‌های معیار مرکزیت و سازگاری جداگانه تهیه و پس از تلفیق نقشه‌های به‌دست‌آمده از معیارها در محیط ساج، وضعیت موجود کتاب‌خانه‌ها بررسی شده است. با بررسی میزان انطباق موقعیت مکانی کتاب‌خانه‌های آستان قدس مشخص شد این کتاب‌خانه‌ها اگرچه از نظر مطابقت با عامل سازگاری (کاملاً سازگار 42%) وضعیت نسبتاً خوبی دارند؛ اما از نظر مطابقت با معیار مرکزیت (کاملاً مناسب 24%) وضعیت نسبتاً نامطلوبی دارند. با توجه به یافته‌ها پیشنهاد می‌شود تأسیس کتاب‌خانه‌های جدید براساس نظر کارشناسی سازمان کتاب‌خانه‌ها مکان‌یابی، مصوب و اجرایی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Analysis of Adaptability of Astan Quds Razavi Libraries in Mashhad with respect to Centrality and Compatibility

نویسندگان [English]

  • Ahmad Zareie 1
  • Mahmood Salari 1
  • Aliakbar Anabestani 2

1 Imam Reza International University

2 Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Extended Abstract
1. Introduction
The appropriate allocation of space and optimal location of the urban services and physical elements, especially the cultural centers along with paying enough attention to effective factors in locating these centers have a significant role in improving the quality and quantity of services in such centers. Therefore, in distributing public facilities, libraries should be considered in terms of residents' access to the best location. They should be economically and socially justifiable. Therefore, the creation and expansion of libraries- basically, the creation of suitable facilities for studying- is considered as the necessary factor for the perfect life of the knowledgeable people.
2. Theoretical Framework
From the sub-criteria of urban development, one may refer to the appropriate location of public services, especially the establishment of library centers, which has a positive role in providing citizens with public services. Therefore, locating appropriate libraries and accessing them represents a chain of educational, guidance, and awareness-raising systems that can improve the general level of citizen's awareness. Among the main goals of libraries, we can refer to the internal and external aspects that can show how people use the facilities. This is associated with rich resources, good employee behavior, having diverse sections, and the high level of services. Among the external aspects affecting the rate of referring and using the library, one can refer to the way in which libraries are geographically located and distributed at the urban level. Thus, the location of libraries and how they are distributed directly or indirectly affect how people use and refer to the libraries (Mokhtarpour, 2009).
3. Methodology
The current applied research has a descriptive-analytic approach. The library and field method (observation & questionnaire) were used to collect the required data. Hence, in the first step, the criteria affecting on locating of libraries, including 50 main criteria and sub-criteria were determined. Subsequently, based on the identified criteria, a questionnaire was designed to weighting these criteria. The questionnaire was designed using Hierarchical Analysis (AHP) and the views of experts. In the next step, by using Geographic Information System - GIS software) version 10.3(and spatial functions, and by applying the weight to the layers and combining the layers, the situation was investigated and the zones were determined.
4. Results
In recent years, access to the public services has become a very common concept and has attracted the attention of planners and scholars. Therefore, access to the public services and the provision of their needs are a multidimensional influential concept in the social sciences and in many other disciplines. Thus, it has attained a special attention in the relevant literature and some believe that it is a missing piece in the citizens' livelihood requirements. In Iran, due to the urbanization and its related issues, access to the public services, including library centers in urban neighborhoods has led to the development of awareness and intellectual development in the urban areas over the recent decades. The study area of this research is located in Mashhad, a city in the east of Iran, with a history of more than a hundred years. It has undergone many changes in terms of urban and cultural development. Like all other cities of the country, in the last three decades, with the commencement of land provision in Iran, there has been a significant increase in taking the public services such as the growth of culture and education into account. Therefore, on the one hand promoting public services and raising awareness have been addressed in these urban neighborhoods and on the other hand, having access to the library services has attracted the urban managers and planners. Thus, it has led to improvements in locating libraries in the urban centers. As a result, the adaptability of Astan Quds Razavi libraries to the centrality and compatibility is considered in the current study.

5. Conclusion
The findings of the research showed that a number of the libraries located in the areas are completely incompatible. Therefore, in determining the degree of adaptability of the libraries to the centrality, it was found that 24% of the libraries are in perfect locations, 33% are in the proper locations, 22% are in a relatively good location, and 17% are in the wrong locations. In general, 24% of all affiliate libraries were in a perfect location. Also, the findings show that in order to achieve proper productivity, prior to any planning for the establishment of a library, adequate studies should be done on the correct location from the point of view of centrality and compatibility. Therefore, according to the results of field studies and the research on the establishment of Astan Quds libraries, much work is needed to improve the quality and quantity of services in these areas compared to more compatible and appropriate areas. This should be among the very concerns of the official managers and organizations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Astan Quds Razavi libraries
  • locating the libraries
  • Geographic information system of SAJ
  • Mashhad
  • centrality
  • Compatibility
1. آقاجانی، ح. و صباغی آبکوه، ش. (1393). ارزیابی دسترسی فضایی به کتاب‌خانه‌های اقماری و منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر مشهد). کتابداری و اطلاع‌رسانی، 17 (1)، 133-113.
2. اباذری، ز.، باب‌الحوائجی، ف. و جهانگیری‌فرد، ب. (1392). مکان‌یابی کتاب‌خانه‌های عمومی منطقۀ چهار شهر تهران با استفاده از GIS. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتاب‌خانه‌های عمومی، 19 (4)، 547-527.
3. اشرفی، ح. (1388). کتاب‌خانه‌های ‌عمومی ‌و نیازهای جمعیتی ایران. پیام کتاب‌خانه، 15 (2)، 122-97.
4. امانی، غ. (1385). آشنایی با کتاب و کتاب‌خانه و اصول کتابداری. تهران: انتشارات شیخ صفی‌الدین.
5. پیتمن، ج. و وینسنت، ج. (1392). کتاب‌خانه‌های عمومی و عدالت اجتماعی. (مترجم: علی حسین قاسمی). تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، کتاب نشر.
6. جعفری، ع. (1389). فرهنگ بزرگ گیتاشناسی. تهران: گیتاشناسی.
7. حناچی، پ. و پورسراجیان، م. (1391). احیای بافت شهری تاریخی (با رویکرد مشارکت). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
8. دیویس، د. الف. (1388). GIS برای همه. (مترجمان: حمیدرضا جعفری، علیرضا موسایی و محمدعلی شجاعی). تهران: خانیران.
9. رهنما، م. ر. و آقاجانی، ح. (1388). تحلیل توزیع فضایی کتاب‌خانه‌های عمومی در شهر مشهد. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 2 (46)، 28-7.
10. زنگی‌آبادی، م. (1381). تحلیل توزیع فضایی و مکان‌یابی کتاب‌خانه‌های عمومی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعۀ موردی: شهر کرمان). پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه کرمان. کرمان، ایران.
11. شیعه، الف. (1380). نظام استقرار کتابخانه‌ها در شهر. شهرداری‌ها، 29.
12. شیعه، الف. (1386). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی شهری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
13. صفرنژاد، الف. (1381). مکان‌گزینی مراکز آموزش عمومی شهر اردبیل و تطبیق آن با شرایط بهینه. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات). تهران، ایران.
14. عظیمی حسینی، م.، نظری فر، م. و مؤمنی، ر. (1389). کاربرد GIS در مکان‌یابی. تهران: مهرگان قلم.
15. عفیفیان، ف. (1390). مکان‌یابی خدمات کتاب‌خانه‌های عمومی شیراز با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (ارائۀ الگویی از شاخص‌ها) نمونه: شهر شیراز. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز. شیراز، ایران.
16. قدسی‌پور، ح. (1379). فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP). تهران: دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
17. مالچفسکی، ی. (1385).‌ سامانۀ اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری (مترجمان:اکبر پرهیزگار، عطا غفاری گیلانده). تهران: سمت.
18. مختارپور، ر. (1387). مکان‌یابی کتاب‌خانه‌های عمومی کشور، ضرورت‌ها و مؤلفه‌ها. پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات)، 24 (55)، 217-203.
19. مختاپور، ر.، تفی‌زاده، ا. و رنگزان، ک. (1388)، مکان‌یابی کتاب‌خانه‌های عمومی شهرستان اهواز با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (ساچ). کتابداری و اطلاع‌رسانی، 66 (16)، 44-29.
20. معصومی، م. و فرج‌زاده اصل، م. (1382). ارزیابی و تحلیل فضایی و امکانات کتاب‌خانه‌های عمومی در شهر تهران با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی GIS. برنامه‌ریزی و آمایش فضایی تربیت مدرس، 10 (1)، 291-212.
21. منصوری مرادیان، س. (1392). توزیع فضایی و مکان‌یابی کتاب‌خانه‌های عمومی با استفاده از مدل AHP و تکنیک (GIS) (مطالعۀ موردی: شهر همدان). مجموعه‌مقالات اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار. تهران: انجمن محیط‌زیست کومش، دانشگاه صنعت هوایی
22. موحد، ع.، زارعی، ب. (1390). ارائۀ الگویی برای مکان‌گزینی فضایی کتاب‌خانه‌های عمومی شهر اهواز با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی. جغرافیا و برنامه‌ریزی، 16 (35)، 162-137.
23. ناصری، ص. (1384). تحلیل توزیع فضایی مراکز آموزشی با استفاده از GIS. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران.
24. Ayatac, H., & Dökmeci, V. (2007). Spatial analysis of library system and proposal for new libraries in Istanbul. European Planning Studies, 15(8), 1127-1137.
25. Donnelly, F. P. (2014). The geographic distribution of United States public libraries: An analysis of locations and service areas. Journal of Librarianship and Information Science, 46(2), 110-129.
26. Park, S. J. (2012). Measuring public library accessibility: A case study using GIS. Library & Information Science Research, 34(1), 13-21.
27. Wade Bishop, B. (2008). Use of geographic information systems in marketing and facility site location. Public Libraries, 47(5), 65-69.
28. Wade Bishop, B., & Mandel, L. H. (2010). Utilizing geographic information systems (GIS) in library research. Library Hi Tech, 28(4), 536-547.
CAPTCHA Image