مکان یابی بهینه توسعه فیزیکی شهر بجنورد با استفاده از نرم افزار GIS و روش تحلیل شبکه ای

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• سیما محمدزاده خانی ¹
• براتعلی خاکپور ²
• سید مهدی مداحی ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، مؤسسه آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران

² دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/gusd.v7i1.64452

چکیده

از آنجائی­ که تعیین جهات مطلوب برای رشد و توسعه شهر در برنامه­ ریزی ­های شهری کمتر مورد بررسی قرار گرفته و بسیاری از مشکلاتی که در حال حاضر در شهرها با آن روبه رو هستیم، ریشه در سیاست­های رشد و توسعه شهری دارد، پژوهش حاضر با هدف ارائه گزینه ها و تعیین مناسب ­ترین جهت گسترش آتی شهر بجنورد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی سعی در حل این معضل دارد. در این مقاله ضمن توصیف ویژگی­­ ها و صفات، در تجزیه و تحلیل معیارها از مدل فرآیند سلسله مراتبی(ANP)،  فن تحلیل شبکه­ای، منطق فازی و فن همپوشانی لایه ­ها جهت ارائه سمت توسعه مناسب استفاده شده است. بدین منظور ابتدا شاخص­های طبیعی، کالبدی، اقتصادی و انسانی مورد نیاز و تاثیر­گذار در دو بعد توسعه درون­زا با 10 شاخص و توسعه برون­زا با 17 شاخص شناسایی شدند. عملیات استاندارد­سازی و تلفیق لایه­ ها با استفاده از روش­های همپوشانی و ترکیب نقشه­ای و وزن­ دهی به روش تحلیل شبکه­ای ANP انجام شده است و در نهایت پس از تلفیق نقشه­ های به دست آمده با استفاده از نرم افزار GIS، نقشه نهایی جهات مناسب گسترش آتی شهر بجنورد در دو اولویت توسعه درونی و توسعه بیرونی بهینه گزینی و ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل شبکه‌ای ANP
• توسعه درون‌زا و برون‌زا
• توسعه فیزیکی
• جهات بهینه
• منطق فازی

20.1001.1.25383531.1399.7.1.2.9

عنوان مقاله [English]

Optimal Locating of Physical Development of Bojnourd City using GIS and ANP

نویسندگان [English]

• sima Mohammadzadeh Khani ¹
• Barat Ali Khakpour ²
• Seyed Mehdi Madahi ³

¹ MSc in Urban Planning, Khavaran Institute of Higher Education, Mashhad, Iran

² Associate Professor in Geography and Urban Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

³ Assistant Professor in Architecture and Urban Planning, Khavaran Institute of Higher Education, Mashhad, Iran

چکیده [English]

This study was conducted with the aim of providing different options and determining the most appropriate direction for the future development of Bojnourd city as determining the appropriate direction for urban development in urban planning is under-studied and many of the problems of cities seem to be the result of urban development policies. The study applied a descriptive-analytical method and described the characteristics. For analyzing the criteria and to provide the appropriate development direction, Analytic Hierarchy Process (ANP) model, network analysis technique, fuzzy logic and layer overlap technique were used. For the purpose, in the first place, all required natural, physical, economic, and human indicators with two dimensions of internal development having ten indicators (route, population density, land price, brown lands, heritage privacy, impenetrability, construction density, building floors, and grading) and external development including seventeen indicators (fault, slope, height, river, water well, rural settlements, land use, cemetery, slaughterhouse, airport, factories, communication roads, surrounding towns, energy zone, and conservative green spaces) were identified. Standardization and integration of layers were done using overlap methods and a combination of maps and weighting by ANP network analysis method. Combining the obtained maps using GIS software, the final map of appropriate directions for future development of Bojnourd was determined and presented in two priorities of internal development and external development (that is, in the southern and southwestern directions of the city with priority in four proposed sites).

کلیدواژه‌ها [English]

• ANP Network Analysis
• Internal and External Development
• Physical Development
• Optimal Directions
• Fuzzy Logic

مراجع

1.  

   1. ابراهیم­زاده، ع. (1387). مکانیابی بهینه جهات گسترش شهری با بهره­گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مورد شناسی شهر مرودشت، تهران. مجله جغرافیا و توسعه، 15، 25-20.
   2. پاپلی یزدی، م.، و رجبی سناجردی، ح. (1392). نظریه­های شهر و پیرامون. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها، (سمت)
   3. پور احمد، ا.، و حبیبی، ک. (1384). روند و الگوی توسعه فیزیکی شهر سنندج با GIS. نشریه هنرهای زیبا دانشگاه تهران، 7، 32-15.
   4. زنگی­آبادی، ع. (1371). تحلیل فضایی الگوی توسعة شهر کرمان. پایان نامة کارشناسی ارشد جغرافیا، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
   5. زیاری، ک.، قدیری، م.، دستا، ف.(1393). سنجش و ارزیابی الگوی گسترش فیزیکی شهر یزد. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 46(2)، 272-255.
   6. سلطان­زاده، ح. ( 1365). مقدمه­ای برتاریخ شهرنشینی درایران. تهران: نشر آبی.
   7. سلیمانی مقدم، ه. (1387). دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
   8. سیف­الدینی، ف. (1385). فرهنگ واژگان برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای. تهران: انتشارات آییژ.
   9. شیعه، ا. (1391). مقدمه­ای بر مبانی برنامه­ریزی شهری. چاپ 26، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
   10. فکوهی، ن. (1383). انسان­شناسی شهری. چاپ اول، تهران: نشر نی.
   11. قربانی، ر.، و نوشاد، س.(1387). راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها. مجله جغرافیا و توسعه، 4(12)، 180-163.
   12. قرخلو،م.، و زنگنه شهرکی، س. (1388).شناخت الگوی رشد کالبدی - فضایی شهر با استفاده از مدل­های کمی (مطالعه موردی: شهر تهران)، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 20(2)، 71-87.
   13. کاشانی­جو، خ.، و مفیدی شمیرانی، م. (1388). سیر تحول نظریه­های مرتبط با حمل و نقل درون­شهری، مجله علمی پژوهشی هویت شهر، 3(4)،14-3.
   14. مرکز آمار ایران. (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن تهران. تهران: معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی.
   15. مشهدی­زاده دهاقانی، ن. (1385). برنامه­ریزی شهری در ایران . نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا، 10.
   16. مهندسین مشاور معمار و شهرساز پارت (1385). جلد دوم طرح جامع عمران و توسعه شهر بجنورد (1385). بجنورد: سازمان مسکن و شهرسازی خراسان شمالی.
   17. مهندسین مشاور معمار و شهرساز پارت (1385). طرح تفصیلی شهر بجنورد. بجنورد: مهندسین مشاور معمار و شهرساز پارت.
   18. نظریان، ا.، ضیائیان، پ.، و عبدالهی، ع. (1384). آشکارسازی مکان­های بهینه، جهت توسعه فیزیکی آتی شهر کنگان، با استفاده از مدل منطق بولین و تکنیک­های RS و GIS، نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، تهران: انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم.
   19. وارثی، ح.، و سروری ، ز. (1385). تحلیلی بر ارتباط متقابل توسعه ، مهاجرت و شهرنشینی در ایران ، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ، 6(3)،196-179.

    

   20. Amy K., & Mark J. M. (2005). Selecting independent measure to quantity, Melbourne urban-rural gradient. Lanurb Plan Journal, 78(4), 435-448.
   21. Hasse, J. E., & Lathrop, R. G. (2003). Land Resource Impact Indicators of Urban Sprawl. Applied Geography, 23(2-3), 159-175.
   22. Hess, G. R. (2001). Just what is sprawl, anyway? https://www.researchgate.net,www4.ncsu.edu/~grhess.
   23. L., & Vitali. F. (2009). Urban development and graet challenge for urban planner: a view of theoretical research. Melburn: Urban economy confrance.
   24. Lungo, M. (2001). Urban sprawl and land regulation in Latin America. Land Lines, 13(2), 32-41.
   25. Merlin, P. (2000). Methods quantitative and space urban. Paris: University of Paris.