تببین شاخص های محیطی موثر بر استرس شهروندان در فضای شهری ( مطالعه موردی : محله سیرده سبزوار)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• ایمان غلامیان مقدم ¹
• ساناز سعیدی مفرد ²

¹ دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

² استادیار گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.v7i1.82399

چکیده

محله سیرده در مرکز شهر کهن سبزوار با تضاد میان سبک زندگی سنتی و مدرن دچار فرسودگی شده و قرارگیری در مرکز شهر و افزایش حجم تردد پیاده و سواره آن را به یکی از محلات پر استرس شهر بدل کرده است. مقاله پیشرو به دنبال ارزیابی تاثیر عوامل محیطی در ایجاد استرس در محله سیرده سبزوار است. گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه عوامل محیطی موثر در ایجاد استرس در محیط شهری و همچنین پرسشنامه استاندارد  Dassجهت سنجش استرس دریافت شده  می­باشد. با اتکا به فرمول کوکران 365 نفر از ساکنان محله جهت تکمیل پرسشنامه مشارکت داشتند. تحلیل نتایج به واسطه سنجش ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین عوامل محیطی با ایجاد استرس در محیط ارتباط معنی ­داری وجود دارد و نیز عامل کیفیت­ های محیطی بیشترین رابطه و نیز عوامل اقلیمی محیط کمترین رابطه با استرس شهروندان را دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون حاکی از آن است که کیفیت­ های محیطی به همراه کیفیت عناصر بصری و تنظیم شرایط محیطی روی هم 64% از استرس شهروندان را تحت الشعاع قرار می­دهد همچنین تحلیل واریانس نشان از آن داشت که جوانان 20 تا 40 سال بیشتر تحت تاثیر عوامل استرس ­زای محیطی قرار داشتند. در مجموع با وجود عوامل متعدد استرس ­زا چون کیفیت محیطی نا مناسب، امنیت پایین و ازدحام جمعیت ، و با برنامه ریزی مناسب جهت رفع مشکلات و افزایش کیفیت­ ها و امکانات محیطی و امنیت محله می­توان محله­ای پویا امن و آرام را مطابق با اصالت گذشته آن بازآفرینی نمود.

کلیدواژه‌ها

• آرامش
• استرس
• شاخصه‌های محیطی
• فضای‌شهری
• محله سیرده

20.1001.1.25383531.1399.7.1.5.2

عنوان مقاله [English]

Explaining Environmental Characteristics affecting Citizens’ Stress in Urban Spaces (Case Study: Sabzevar Sirdeh Neighborhood)

نویسندگان [English]

• Iman Gholamian Moghaddam ¹
• Sanaz Saeidi Mofrad ²

¹ PhD Candidate in Urban Planning, Department of Urbanism, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran

² Assistant Professor in Urban Planning, Department of Urbanism, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Studies show that stress in cities is increasing, so that the 20th century has been called the century of management and communication, and the century of stress and anxiety and nervous disorders. In this regard, the old fabric of cities, which is based on the pure principles of local architecture and urban planning, has undergone changes and contradictions with the formation of recent developments, and has lost much of its past peace. The study sought to evaluate the impact of environmental factors on stress in the Sirdeh neighborhood in the old fabric center of Sabzevar. Data was collected through a questionnaire of environmental factors in creating stress in urban environment and also the standard Dass questionnaire for measuring the received stress. Relying on Cochran's formula, 365 residents of the neighborhood were selected to complete the questionnaire. Analysis of the results by measuring Pearson correlation coefficient showed that there is a significant relationship between environmental factors and stress in the environment. It also showed that the environmental quality factor has the highest relationship and environmental climatic factors have the lowest relationship with citizens’ stress. The results of regression analysis indicate that environmental qualities along with the quality of visual elements and the regulation of environmental conditions together overshadow 64% of citizens' stress. Analysis of variance also showed that young people aged 20 to 40 years were more affected by environmental stressors. Overall, despite numerous stressors such as poor environmental quality, low security and overcrowding, with proper planning for solving problems and increasing the quality and environmental facilities and security of the neighborhood, it is possible to recreate dynamic, safe and quiet neighborhoods in accordance with its originality.

کلیدواژه‌ها [English]

• Stress
• Relaxation
• Environmental Characteristics
• Urban Spaces
• Sirdeh Neighborhood

مراجع

1.  

   1. ارژمند، م.، و خانی، س. (1391). نقش خلوت در معماری خانه ایرانی. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، 2(7)، 38-27.
   2. استاد تقی زاده، ع. (1392). شهر آرام شهر، استرس زدا. تهران: انتشارات تیسا.
   3. آلتمن، ا. (1382). محیط و رفتاراجتماعی. ترجمه: علی نمازیان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
   4. بیکی، س. (1389). بررسی تاثیر روحی و روانی بدنه های شهری بر شهروندان. پایان نامه دوره کارشناسی ارشد شهرسازی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
   5. پاکزاد، ج. (1381). نقش فضاهای شهری در امنیت اجتماعی. شهرداریها، 41، 5-21
   6. پاکزاد، ج.، و بزرگ، ح. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
   7. پورافکاری، ن. ا. (1376). فرهنگ جامع اصطلاحات روانشناسی و روانپزشکی. تهران: فرهنگ معاصر.
   8. خدایاری فرد، م.، و پرند، ا. (1390). استرس و روش های مقابله با آن. تهران: دانشگاه تهران.
   9. دویران، ا.، خدایی، د.، غلامی، س.، و دانش دوست، م. (1391). سنجش مولفه­های آسایش بصری در منظر شهر (با تاکید بر حسینه اعظم زنجان) ، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3)، 45-60.
   10. رایس، ک. (1383). زنان ایرانی و راه و رسم آنان. ترجمه اسدالله آزاد. تهران: نشر کتابدار.
   11. زارعی، م.، نقی­زاده، م. (1392). نوسازی یک فضای شهری با رویکرد خلق آرامش در فضا (مورد مطالعه: خیابان لاله زار تهران). تهران: همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، 25-1.
   12. ساعتچی، م. (1388). بهداشت روانی در محیط کار با تأکید بر فشار روانی و فرسودگی شغلی. تهران: نشر ویرایش.
   13. ستوده، م. (1387). آثار ترافیک بر تندرستی و سلامت روان. فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، 3(10)، 24-13.
   14. شفیعی، ف.، هلاکوئی، م.، عبدلی، ف.، و شفیعی، م. (1391). عوامل استراس‌زای آموزش بالینی از دیدگاه دانشجویان پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی رفسنجان. مجله سلامت جامعه، 7(1)، 34-28.
   15. صالحی، ا. (1387)، ویژگیهای محیطی فضاهای شهری امن، تهران، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
   16. صدیقی سروستانی، ر. ا. (1384)، بررسی برخی از عوامل تهدیدکننده امنیت اجتماعی، مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی، شماره 2. تهران: معاونت اجتماعی نیروی انتظامی.
   17. ضرغامی, ا.، ادیبی ا.، و ادیبی، ا. (1394). بررسی تأثیر فضاهای مسکونی بر روی سلامت روانی. اولین کنفرانس تخصصی معماری و شهرسازی ایران، شیراز، موسسه عالی علوم و فناوری حکیم عرفی شیراز.
   18. گلکار، ک. (1386). مفهوم کیفیت سر زندگی در طراحی شهری. نشریه صفه، 16(44)، 75 –
   19. گملچ، و.، و چن، و. (1375). استرس در راه موفقیت. ترجمه مهرداد فیروز بخت و خشایار بیگی. تهران: انتشارات ابجد.
   20. مدنی پور، ع. ( 1387 ). طراحی فضای شهری. ترجمه فرهاد مرتضایی. چاپ سوم، تهران: انتشارات پردازش و برنامه­ریزی شهری.
   21. مهشید، آ.، و جوان فروزنده، ع. (1392). بررسی تاثیر عوامل استرس­زا در خیابان­های شهری بر رفتار استفاده­کنندگان مطالعه موردی: خیابان مدرس کرمانشاه. همایش ملی معماری و شهرسازی انسان گرا. قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
   22. مهندسین مشاور شارستان (1387). راهنمای شناسایی و مداخله در بافت های فرسوده (مصوب شورای عالی شهر سازی و معماری ایران ). تهران: وزارت مسکن و شهر سازی - معاونت شهرسازی و معماری- دبیر خانه شورای عالی شهر سازی و معماری ایران.

    

   23. Chen, W., Zaid, S., & Nazarali, N. (2016). Environmental Psychology: The Urban Built Environment Impact On Human Mental Health. Journal of the Malaysian Institute of Planners, 23-38.
   24. Corraliza, J.A., Collado, S., & Bethelmy, L. (2011). Effects of nearby nature on urban children’s stress. Asian Journal of Environment-Behaviour Studies, 2(4), 27-38.
   25. -Gehl, J. (2004). Public Spaces, Public Life, Copenhagen. Danmark: Danish Architectural Press.
   26. Grahn P., Stigsdotter, U. K. (2010). The relation between perceived sensory dimensions of urban green space and stress restoration. Landscape and Urban Planning, 94(3-4), 264-275.
   27. Huang, N. C., Kung, Sh. F., & Hu, C. (2020). Exploring the role of built environments and depressive symptoms in community-dwelling older adults: A case of Taiwan. Aging & Mental Health.
   28. Moorea, T. H. M., Kesten, J. M., López-López, J.A., Ijaza, S., McAleenan, A., Richardsa, A., Grayd, S., Savovića, J., & Audreyet al, S. (2018). The effects of changes to the built environment on the mental health and well-being of adults: Systematic review. Health and Place, 53, 237-257.
   29. Newman, O. (1972), Defensible space : A new physical planning tool for urban revitalization. Journal of the American Planning Association, 61(2), 149-155. 
   30. Newman, O. (1973). Defensible spaces: People & design in the violent City. Oxford: Architectural Press.
   31. Novaco, R.W., Stokol, D., & Milanesi. L. (1990). Objective and subjective dimension of travel impedance as determinations of commuting stress. American journal of community psychology, 18(2), 231-257.
   32. Office for National Statistics (2017). Measuring National Well-being: Life in the UK. UK: Office for National Statistics. Apr 2017. Available from: ⟨https:// ons.gov.uk/ peoplepopulationandcommunity/ wellbeing/ articles/ measuringnational wellbeing/ apr2017⟩ (Accessed 1 June 2017).
   33. Rishi, P., Khuntia, G. (2012). Urban environmental stress and behavioral adaptation in Bhopal City of India. Urban Studies Research, 2012, 1-10.
   34. Sadock, B. J., Sadock, V. A., & Ruiz, P. (2007). Kaplan and Sadock's synopsis of psychiatry: behavioral sciences/Clinical Psychiatry. Volume II. Philadelphia: Wolters Kluwer
   35. Tao, Y., Yang, J., Chai, Y. (2019). The anatomy of health-supportive neighborhoods: A multilevel analysis of built environment, perceived disorder, social interaction and mental health in Beijing. International Journal of Environ Res Public Health. 17(1).
   36. United Nations. (2015). Sustainable Development. Sustainable Development Goals. NewYork: United Nations Organization. Available from: http:// un.org/ sustainabledevelopment/ sustainabledevelopment- goals/⟩ (Accessed 1 July 2017).
   37. Whiteford, H.A., Ferrari, A.J., Degenhardt, L., Feigin, V., & Vos, T. (2015). The global burden of mental, neurological and substance use disorders: an analysis from the Global burden of disease study 2010. PLoS One, 10(2).
   38. World Health Organization (1997). City planning for health and sustainable development. European Sustainable Development and Health Series 2. Geneva: World Health Organization
   39. World Health Organization (2013). Mental health action plan 2013–2020 Geneva: World Health Organization.