چالش‌های محیط زیست هوشمند در کلانشهر مشهد با استفاده از مدل DPSIR

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• امید علی خوارزمی ¹
• مهسا غفوریان ²
• مرضیه صبوری ³
• سیما سردار ³

¹ عضو هیئت علمی، دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشگاه فردوسی مشهد

³ فردوسی مشهد

https://doi.org/10.22067/jgusd.2021.67171.0

چکیده

پژوهش حاضر سعی دارد نقش عوامل موثر در پیاده سازی محیط زیست هوشمند در کلانشهر مشهد را در سه بخش میزان تاثیرگذاری در صورت وقوع، احتمال وقوع گزینه در آینده و تشریح وضعیت موجود بررسی کند. روش پژوهش با استفاده از روش ترکیبی چند جانبه و با گردآوری اطلاعات اسنادی و ابزار پرسشنامه و مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام گرفته است و مبنای تحلیل براساس اجزای مدل DPSIR[1]  بوده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل 30 نفر از خبرگان در بخش کمی و 9 نفر از متخصصان در بخش مصاحبه های کیفی که با روش گلوله برفی انتخاب شده اند، بوده است. داده های جمع آوری شده با استفاده آزمون  T-testدر نرم افزار  SPSSمورد تجریه و تحلیل واقع شده است. نتایج نشان میدهد که میزان تاثیرگذاری در صورت وقوع به غیر از بعد مدیریت پسماند در سایر ابعاد شامل مدیریت آب، مدیریت یکپارچه زیست محیطی، زیبا سازی شهری، فرهنگ و هویت، ساختمان هوشمند، مدیریت فاضلاب و توسعه برق سبز بالا بوده است و در احتمال وقوع آینده، گزینه بعد فرهنگ و هویت وضعیت نسبتا مطلوبی را نسبت به سایر ابعاد به خود اختصاص داده است. در تشریح وضعیت موجود شاهد وضعیت نامطلوب محیط زیست هوشمند در کلانشهر مشهد هستیم. در این پژوهش همچنین راهکارهای پیشنهادی جهت رسیدن به وضعیت مطلوب پیشنهاد گردیده است.
 
[1] Drivers, Pressures, State, Impact, Response

کلیدواژه‌ها

• چالش‌های محیط زیست
• توسعه پایدار
• کلانشهر مشهد
• محیط زیست هوشمند
• مدل DPSIR

20.1001.1.25383531.1401.9.2.2.5

عنوان مقاله [English]

Challenges of Smart Environment in Mashhad Metropolis Using DPSIR Model

نویسنده [English]

• omid ali kharazmi ¹

¹ Ferdowsi University of Mashhad

²

³

چکیده [English]

This study tried to investigate the role of factors involved in the implementation of a smart environment in the metropolis of Mashhad in three parts: the degree of impact in case of occurrence, the probability of occurrence of an option in the future, and the status quo. Multi-dimensional mixed method was used. The data was collected using documents, questionnaires, and semi-structured interviews. The analytical foundation was based on the components of the DPSIR model.  Participants in this study included 30 experts in the quantitative section and 9 experts in the qualitative interviews section who were selected by the snowball sampling method.  The collected data were analyzed using a T-test in SPSS software. The results show that except for waste management, in other dimensions including water management, environmental integrated management, urban beautification, culture and identity, smart building, wastewater management, and development of green electricity, the degree of impact in case of occurrence was high and in the probability of future occurrence, culture and identity have a relatively favorable situation compared to other dimensions.  In describing the current situation, the unfavorable situation of the smart environment in the metropolis of Mashhad was observed. Suggestions for improving the current situation were also provided in the current research.

کلیدواژه‌ها [English]

• Environmental Challenges
• Sustainable development
• Smart environment
• DPSIR Model
• Metropolis of Mashhad

مراجع

1. بذرافشان، ن.، خوارزمی، ا. و خاکپور، ب. (۱۳۹۸). تحلیل کیفی چالش های نهادی و سازمانی در پیاده سازی شهر هوشمند در کلانشهر مشهد. تهران: کنفرانس ملی آینده پژوهی، مدیریت و توسعه پایدار.
2. پوراحمد، ا.، زیاری، ک.، حاتمینژاد، ح.، و پارسا، ش. (1397). شهرهوشمند؛ تبیین ضرورت ها و الزامات شهرتهران برای هوشمندی. نگر شهای نو در جغرافیای انسانی، (2)، 1-22.
3. جهانی شکیب، ف.، ملک محمدی، ب.، زبردست، ل.، و عادلی، ف. (1393). بررسی قابلیت و کاربرد خدمات اکوسیستمی به عنوان شاخص های اکولوژیکی در مدل DPSIR (مطالعه نمونه: تالاب چغاخور). پژوهشهای محیط زیست، (10)، 109-120.
4. حاجیزاده طوسی، ر. (1393). فعالیتهای شهرداری مشهد در حوزه شهر هوشمند. شهرداری مشهد معاونت برنامه ریزی و توسعه. مدیریت آمار، فناوری و تحلیل اطلاعات.
5. خطیبی، ع.، دانه کار، ا.، پورابراهیم، ش.، و وحید، م. (1394). معرفی مدل DPSIR و قابلیت کاربرد آن در تصمیمگیری های محیط زیستی. فصلنامه انسان و محیط زیست، 13(4)، 65-79.
6. خوارزمی، ا.، بیگی نصرآبادی، ف و جوهری، ل. (1395). بررسی تحلیلی شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب پیاده سازی نظام جانشین پروری در شهرداری مشهد. فصلنامه مطالعات مدریت شهری، (27)، 15-28.
7. دهقانی، ب.، خوارزمی، ا.، و اجزاء شکوهی، م. (1394). ارائه مدل مفهومی جهت ارزیابی عوامل مؤثر بر ارتقاء وضعیت مبلمان شهری. تهران: کنفرانس ملی مهندسی معماری، عمران و توسعه شهری.
8. روزگار، ز و جوانمرد، م. (1393).شهرهای هوشمند و مؤلفه های آن.شاهرود: ششمین کنفرانس فناوری اطلاعات و دانش.
9. رهنما، م. (1397). سند توسعه محیط زیست کلانشهر مشهد. مشهد: شهرداری مشهد.
10. رهنما، م.، و حیاتی، س. (1392). تحلیل شاخص های رشد هوشمند شهری در مشهد. فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، (4)، 71-98.
11. رهنمایی، م.، و شاه حسینی، پ. (1392). فرایند برنامه ریزی شهری ایران (چاپ دهم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
12. زبردست، ل.، صالحی، ا.، مومنی، م.، افراسیابی، ه.، و محمد امینی، م. (1394). ارائه رهیافت سیستمی در برنامه ریزی محیط زیستی آلودگی هوا با استفاده از چهارچوب DPSIR (مطالعه موردی: تهران). مجله محیط شناسی، (1)1، 129-141.
13. ستوهیان، ف.، حسنی، م.، میراث احمدی، م.، و صالحی، س. (1396). محیطزیست شهر و توسعه پایدار در شهرهای هوشمند. تهران: سومین همایش ملی مدیریت بحران، ایمنی، بهداشت، محیط زیست و توسعه پایدار.
14. شاهی، ا.، زبردست، ل.، صالحی، ا.، و صالحی، ر. (1397). تحلیل عوامل مؤثردر وضعیت محیط زیست انسانی شهر تهران براساس مدل DPSIR.. پژوهشهای جغرافیای انسانی، (2)، 277-295.
15. شربتدار، م.، کاهانی، م.، جوادی، و.، قهرمانی، ع.، طالبیان، ح.، طیرانیراد، ا.، و گنجی بیدمشک، ا. (1396). مطالعه تطبیقی شهرهای هوشمند آمستردام، بارسلون و نیویورک و در آمدی بر مطالعات سند شهر هوشمند مشهد. هشتمین کنفرانس نظام اداری الکترونیکی.
16. قربانی، ر.، خوارزمی، ا.، و ترکمن نیا، ن. (1398). تحلیل تأثیر عوامل اقتصادی-اجتماعی بر شکل گیری و گسترش سکونتگاه های غیررسمی کلانشهر مشهد پژوهشهای جغرافیای انسانی، (2) ، 373-385.
17. گهواربند، س. (1395). شهرهوشمند شهر دوستدار محیط زیست.تهران: اولین همایش ملی توسعه سلامت، ایمنی و محیط زیست در حوزه اماکن تفریحی، ورزشی، مذهبی و فرهنگی شهر با رویکرد حفاظت از شهروند و شهر.
18. محمدی، غ. (1395). تبیین الگوی شهرهوشمند در کلانشهر مشهد مبتنی برتوسعه پایدار.رساله دوره دکتری، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
19. مرکز آمار ایران، براساس اطلاعات سرشماری نفوس و مسکن، آمارنامه مشهد، 1395.

 

20. Bidkhori, A. Kharazmi, O.A., & Ajza Shokouhi, M. (2016). Evaluation of the Current Situation of Smart Mobility in Metropolis of Mashhad. International Journal of Humanities and Cultural Studies, 2 (4), pp 396-413.
21. Brinzel, R., Prakash, B., & Avinash, G. (2019). Smart Environmental Monitoring System. International Journal of Green Computing. 10 (1). pp 43-54.
22. Brkljacis, T., Majectic, F., & Tarabic, B.N. (2017). Smart Environment: Cyber Parks (connecting Nature and Technology). Handbook of Research on Entrepreneurial Development and Innovation within Smart Cities. Publisher: IGI Global.
23. Caragliu, A., Chiara, F. (2018). Smart Innovative Cities: The Impact of Smart City Policies on Urban Innovation. Technological Forecasting & Social Change. 142, pp 373-383.
24. European Investment Bank Report. (2015). Smart Cities, Ascimer.
25. Fernandez, A., Alvarez, J., Ortega, A. Gonzalez, L. (2009). Smart Environment Software Reference Architecture. Fifth International Joint Conference on INC, IMS and IDC.
26. Gomez, C. Chessa, S. Fleury, A. Roussos, G. Preuveneers, D. (2019). Internet of Things enabling Smart Environment: A Technology-Centric Perspective. Journal of Ambient Intelligence and Smart Environment. 11 (1), pp 23-43.
27. Treiblmaier, H. Rejeb, A. Strebinger,A.(2020). Block chain as a Driver for Smart City Development: Application Fields and a Comprehensive. Smart cities. 3 (3)- 853-872.
28. Woetze l, J. Remes, J. Boland, B.Lv, K. Sinha, S. Strube, G.Means, J & OTS. (2018). Smart Cities: Digital Solutions for a More Livable Future. McKinsey & Company.
29. shahraronline.ir
30. Yigitcanlar, T. Kamruzzaman, M. (2018). Smart Cities and Mobility: Does the Smartness of Australian Cities Lead Sustainable Commuting Patterns?. Journal of Urban Technology, 26. 21-46.
31. Zuo, H. Danxiang, A. (2011). Environment, Energy and Sustainable Economic Growth. International Conference on Green Buildings and Sustainable Cities.