تحلیل وضعیت محلات منطقه یک شهرداری مشهد با رویکرد رشد هوشمند و پدافند غیرعامل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• ساجده باغبان ¹
• مژگان آراسته ²
• براتعلی خاکپور ²
• مریم دانشور ³

¹ دانشگاه فردوسی مشهد

² فردوسی مشهد

³ آزاد مشهد

https://doi.org/10.22067/jgusd.2021.45653.0

چکیده

این پژوهش با هدف تحلیل وضعیت محلات منطقه یک مشهد به لحاظ رویکردهای رشد هوشمند و پدافندغیرعامل، به تحلیل و رتبه‌بندی محلات پرداخته است. این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی است و با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز به روش اسنادی و میدانی گردآوری شده است. در این پژوهش با بهره­گیری از نظرات 20 کارشناس امور شهری و پدافند غیرعامل با استفاده از تکنیک MACBETH، شاخص­های مورد نظر در هر رویکرد (7 شاخص از 10 شاخص رشد هوشمند و 8 شاخص پدافند غیرعامل)، وزن­دهی گردیده و بوسیله مدل تصمیم­گیری چند معیاره ELECTRE، به تحلیل و رتبه­بندی محلات منطقه یک شهر مشهد بر اساس هر دو رویکرد پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد  که محله­ی گوهرشاد در میان محلات از منظر رشد هوشمند دارای بیشترین امتیاز است، در حالی­که در رویکرد پدافندغیرعامل در مراتب آخر قرار گرفته است. در محله­ی بهشتی اصول رشد هوشمند کمتر از سایر محلات رعایت شده است در صورتی­که از لحاظ رعایت اصول پدافند غیرعامل در جایگاه نسبتاً مطلوبی قرار دارد. از این رو جهت ارتقاء اصول این دو رویکرد در محلات مورد مطالعه، اصلاح مکان‌یابی مراکز مهم مانند بیمارستان‌ها، پراکنش مناسب، مقاوم‌سازی تأسیسات زیربنایی و خدمات روبنایی مهم، افزایش سرانه و سطوح کاربری‌های خدماتی و فضای سبز، افزایش دسترسی به حمل‌و نقل عمومی و همچنین به کارگیری کاربری‌های مختلط پیشنهاد می‌شود. همچنین لازم است در مدیریت شهری نیز اقداماتی جهت یکپارچه‌سازی عملکردی، برنامه‌ای و سیاستی میان موضوعات پدافند غیرعامل، رشد هوشمند و طرح‌های توسعه شهری انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها

• الکتره
• پدافند غیرعامل
• توسعه پایدار
• رشد هوشمند
• مکبث

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Conditions of Neighborhoods of District 1 of Mashhad using Smart Growth and Passive Defense Approaches

نویسندگان [English]

• sajedeh baghban ¹
• Mozhgan Arasteh ²
• Baratali Khakpour ²
• Maryam Daneshvar ³

¹ Ferdowsi university of Mashhad

² Ferdowsi university of Mashhad

³ Azad university of Mashhad

چکیده [English]

Dilemmas due to the scattered urbanity have caused the emergence of smart growth approach. Passive defense approach and smart growth were used in this study to investigate the stability of neighborhoods and maintain their smartness. The main objective of this paper was to investigate the neighborhoods of District 1 of Mashhad by comparing the findings of smart growth and passive defense approaches. Descriptive-analytical method, Geographic Information System (GIS), MACBETH as well as ELECTRE multi-criteria decision-making model were used in this study. The findings of MACBETH technique showed that population density is the most important principle of smart growth and the per capita green space is the less important factor. The results of the ELECTRE model showed that the Goharshad neighborhood is ranked first in terms of smart growth, while this neighborhood is not at the appropriate level in terms of passive defense. Beheshti neighborhood is less conformable than other neighborhoods regarding smart growth, while this neighborhood is relatively desirable in terms of passive defense. Kolahduz is the only neighborhood that meets the principles of both approaches and has gained second place from both perspectives.

مراجع

1.  

   1. اجزا شکوهی، م.، و پورعماد، م. (1393) .بررسی شاخص­های رشد هوشمند اسلامی در حوزه مرکزی مشهد. نشریه مشهد پژوهی، 6(8)، 108_79.
   2. اخباری، م.، واحمدی مقدم، م. ع. (1393) . بررسی پدافند غیرعامل در مدیریت شهری. فصلنامه ژئوپلتیک، 10(2)، 69-36.
   3. باغبان، س.، دانشور، م.، و دشتی، ز. (1396). شناسایی وجوه انطباق ملاحظات پدافند غیرعامل و مشخصه­های طراحی شهری. تهران: پنجمین کنفرانس بین­المللی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری.
   4. بزی، خ.، موسی زاده، ح.، میرکتولی، ج.، و فرخ نژاد، م. (1395). امکان­سنجی توسعه شهر هوشمند پایدار (مطالعه موردی: شهر گرگان). تهران: اولین همایش بین­المللی اقتصاد شهری با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل.
   5. پارسوماش. (1388). الگوی توسعه و طرح تفصیلی حوزه­ی میانی غربی. مشهد: نهاد مطالعات و برنامه­ریزی و توسعه و عمران شهر مشهد.
   6. تقوایی، م.، وارثی، ح. ر.، و نریمانی، م. (1394). استراتژی توسعه فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان با رویکرد رشد هوشمند و شهر فشرده. فصلنامه­ی مدیریت شهری، 41، 358-339.
   7. حبیبی، م.، شیخی، م. ر.، شیرازکیان، م.، و تراج، ا. (1393). پدافند غیرعامل در بافت شهری رهیافت ارتقاء امنیتی شهرهای مرزی. زاهدان: همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها.
   8. حسین­زاده دلیر، ک.، وصفری، ف. (1391). تاثیر برنامه­ریزی هوشمند بر انتظام فضایی شهر. مجله جغرافیا و توسعه شهری، 1،
   9. حسینی، ب.، وکاملی، م. (1391). معیارهای پدافند غیرعامل در طراحی معماری ساختمان­های جمعی شهری. نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، 15،
   10. دفتر مقررات ملی ساختمان. (1391). مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل. تهران: توسعه ایران.
   11. رستم‌پور، ه.، محمدی یگانه، ب.، وحیدری، ح. (1389). تبیین سازمان‌یابی فضایی سیستم‌های شهری (مطالعه موردی: دو استان بوشهر و فارس). فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، (11)، 25-1.
   12. رهنما، م. ر.، وحیاتی، س. (1393). تحلیل شاخص­های رشد هوشمند شهری در مشهد. فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، 1(4)،91_78.
   13. سرایی، م. ح.، وجمشیدی، ز. (1396). بررسی الگوهای رشد کالبدی شهر ارومیه و ارائه یک الگوی بهینه به منظور افزایش فشردگی. پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 5(2)،
   14. عبداللهی، ع.، و فتاحی، ف. (1396). سنجش شاخص­های رشد هوشمند شهری با استفاده از تکنیک الکتره (مطالعه موردی: مناطق شهر کرمان). نشریه برنامه­ریزی و آمایش فضا، 21(2)، 171_147.
   15. فاضل نیا، غ.، زابلی، ز.، خداداد، ع.، و کیانی، ا. (1391). جایگاه ملاحظات پدافند غیرعاهل در دستیابی به توسعه پایدار شهری با تأکید بر مناطق مرزی. زاهدان: همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها.
   16. کامران، ح.، مرادی، م.، و حسینی امینی، ح. (1391). ارزیابی بافت قدیم شهرها مبتنی بر اصول پدافند غیر عامل. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 4(12)، 13-1.
   17. کامران، ح.، و حسینی امینی، ح. (1391). کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای(نمونه موردی: شهریار). فصلنامه علمی_ پژوهشی فضای جغرافیایی، 12(38)، 237_215.
   18. کیانی، ا.، ورییسی، ا. (1396). بررسی توسعه فیزیکی_کالبدی شهر فنوج بر اساس راهبرد رشد هوشمند. نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی، 21(59)، 280-263.
   19. مافی، ع.، وقلی­زاده سرایی، ش. (1394). رتبه­بندی مناطق شهری مشهد بر اساس شاخص تلفیقی رشد هوشمند شهری. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 13(2)، 44_29.
   20. معاونت برنامه­ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد (1395). آمارنامه شهر مشهد. مشهد: معاونت برنامه­ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد با نظارت مدیریت آمار، تحلیل و ارزیابی عملکرد.
   21. مومن­زاده، ر. (1386). مفاهیم اساسی در رابطه جغرافیا و امنیت ملی. مجله سپهر، 16(64)، 34_25.

    

   22. Alexander, D., & Tomalty, R. (2002). Smart growth and sustainable development: Challenges, solutions, and policy directions. Local environment, 7(4), 397_409.
   23. Bena e Costa C, A., Vansnick J, C., (1997). A theoretical framework for measuring attractiveness by a categorical based evaluation technique(MACBETH), Multicriteria Analysis.  In: Clímaco, J. (eds) Multicriteria Analysis. Berlin: Springer.
   24. Cao, Y., & Zhang, Y. (2018). The fractal structure of the Ming Great Wall Military Defense System: A revised horizon over the relationship between the Great Wall and the military defense settlements. Journal of Cultural Heritage, 31, 24-32.
   25. Cowan, R. (2005). This Land: the Battle over Sprawl and the Future of American: Johns press. The Dictionary of Urbanism: Streetwise Press, 20.
   26. Ercan, C., & Kale, I. (2017). The role of space in the security and defence policy of Turkey. A change in outlook: Security in space versus security from space. Space policy, 10, 1-9.
   27. Harrison, M. E., Stanwyck, B., Bekingham, O., Starry, B., Hanlone, and J. Ewcomerc. (2011). Smart growth and the Septic Tank: Wastewater Treatment and Growth Management in the Baltimore Region. Land Use Policy, 29, 483-492.
   28. La Greca, P., Barbarossa, M. Ignaccolo, G. Inturri, & F martinico. (2011). The Density Dilemma, A proposal for introducing Smart Growth Principled in a sprawling Settelment with in Catania metropolitan Area. Cities 28(6), 527-535.