تبیین الگوی نابرابری فضایی شاخص‌های اقتصادی و عوامل مؤثر بر آن با استفاده از رویکرد دلفی فازی (موردکاوی: شهر اردبیل)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• پروین ده ده زاده سیلابی ¹
• عطا غفاری گیلانده ²
• حسین نظم فر ³
• علیرضا محمدی ¹

¹ دانشگاه محقق اردبیلی

² استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری.دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه محقق اردبیلی. اردبیل. ایران

³ دانشگاه محقق اردبیلی، برنامه ریزی شهری

https://doi.org/10.22067/jgusd.2022.73673.1135

چکیده

نابرابری فضایی که یکی از بزرگ­ترین چالش‌ها هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌گردد، مانع اساسی اکثر دولت‌ها در راستای تحقق شاخص‌های توسعه‌ی پایدار می‌باشد. از این‌رو، بررسی و تحلیل سطوح نابرابری فضایی و همچنین عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری و گسترش آن از ضرورت‌های برنامه‌ریزی و مدیریت شهرها برای مقابله با گسترش این پدیده محسوب می‌شود. در این راستا، این پژوهش با هدف سنجش میزان نابرابری­های فضایی در بلوک­های شهر اردبیل با تأکید بر شاخص­های اقتصادی و شناسایی عوامل مؤثر بر گسترش آن انجام شده است. مبتنی بر این خصیصه­ها از مدل­های آمار فضایی، تحلیل لکه­های داغ و خودهمبستگی فضایی در نرم­افزار Arc/GIS و همچنین تکنیک دلفی فازی استفاده شده است. بر اساس نتایج، پژوهش بلوک­های شهری اردبیل به لحاظ شاخص­های مورد بررسی در طیف­های متفاوتی  قرار دارند. همچنین بر اساس مدل خودهمبستگی فضایی (موران)، الگوی پراکنش نابرابری فضایی بر اساس شاخص­های اقتصادی، در شهر اردبیل از مدل خوشه­ای تبعیت می­کند و این نوع پراکنش باعث ایجاد دوگانگی فضایی در این شهر شده است.

کلیدواژه‌ها

• توسعه پایدار
• دلفی فازی
• شاخص‌های اقتصادی
• شهر اردبیل
• نابرابری فضایی

عنوان مقاله [English]

Explaining the Pattern of Spatial Inequality of Economic Indicators and the Factors affecting it uing a Fuzzy Delphi Approach (Case Study: Ardabil)

نویسندگان [English]

• parvin dadazade silabi ¹
• , ata ghaffari gilandeh ²
• hossein nazfmar ³
• alireza mohamadi ¹

¹ ardabil university

² amihaghegh ardabili university

³ mohaghegh Ardabil university

چکیده [English]

Spatial inequality is considered one of the biggest challenges in both developing and developed countries, and a major obstacle for most governments to achieve sustainable development indicators. Therefore, investigating and analyzing the levels of spatial inequality as well as the influencing factors on its formation and expansion are considered essential for planning and managing cities. This research was conducted with the aim of measuring the spatial inequalities in Ardabil city with emphasis on economic indicators and identifying factors affecting its expansion. Based on the characteristics, spatial statistical models, hot spot analysis and spatial autocorrelation were used in Arc/GIS software, as well as fuzzy Delphi technique. Based on the results of the research, the urban areas of Ardabil are in different ranges in terms of the investigated indicators. Moreover, based on the spatial autocorrelation model (Moran), the distribution pattern of spatial inequality based on economic indicators in Ardabil follows the cluster model, and this type of distribution has caused spatial duality in this city.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sustainable Development
• Spatial Inequality
• Economic Indicators
• Ardabil City
• Fuzzy Delphi

مراجع

1. بزرگوار، ع.، تمجیدی، ز.، و مهدنژاد، ح. (1395). تعیین مکانی پهنه­های فقر شهری از لحاظ شاخص­های اقتصادی. اولین همایش ملی رویکرد­های نوین در برنامه­ریزی توسعه پایدار منطقه­ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، 9-1.
2. حاتمی نژاد، ح.، فرهودی، ر.ا.، و محمدپورجابری، م. (1387). تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری­های خدمات شهری، مورد مطالعه: شهر اسفراین. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 40(65)، 85-71.
3. حسنعلی زاده، د.، نیک پور، ع.، و لطفی، ص. (1397). تحلیل فضایی فقر اقتصادی در شهر قائمشهر. فصلنامه پژوهش­های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 13(2)، 147-168.
4. داداش پور، ه.، و رستمی، ف. (1390). بررسی و تحلیل نحوه‌ی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی مطالعه‌ی موردی: شهر یاسوج. جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 9(16)، 198-171.
5. زادولی خواجه، ش. (1397). بازاندیشی بوم‌محور در امکان‌سنجی ارتقاء کیفی – کالبدی مناطق اسکان غیررسمی بر اساس معیارهای مسکن حداقل (بررسی تطبیقی کلان‌شهرهای اهواز و تبریز). رساله‌ی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی سعید ملکی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
6. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اردبیل. (1395). سالنامه آماری استان اردبیل، سازمان برنامه و بودجه کشور.
7. سرایی، م.ح.، و ایرجی، س. (1394). بررسی میزان انطباق فضایی نابرابری های اجتماعی – اقتصادی در نواحی هشت­گانه شهر یزد، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 4(13)، 51-33.
8. مالکی سونکی، م.پ.، و سرائی، م.ح. (1399). تحلیلی بر اندازه­گیری خط فقر نسبی در استان چهارمحال بختیاری، فصلنامه جغرافیا (فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران)، 18(65)، 44-54.
9. مرکز آمار ایران. (1395). گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385-1395. معاونت برنامه­ریزی و نظارت راهبردی مرکز آمار ایران.
10. مهدنژاد، ح.، و غلامی، ع. (1400). تحلیل جغرافیایی قطبش اجتماعی در کلان شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا (فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران)، 19(69)، 130-115.
11. مهندسین مشاور زیستا (1390). طرح جامع شهر اردبیل. اردبیل: وزارت راه و شهرسازی اداره کل مسکن و شهرسازی استان اردبیل.
12. Achtena, S., Lessmann Ch. (2020). Spatial inequality, geography and economic activity. World Development, 136, 105114.
13. Amis, P., & Rakodi, C. (1995). Urban poverty: Concepts, characteristics and policies. Habitat International, 19(4), 403–405.
14. Brown-Iannuzzi, J. L., Lundberg, K.B., & McKee, S.E. (2021). Economic inequality and socioeconomic ranking inform attitudes toward redistribution. Journal of Experimental Social Psychology, 96, 104180.
15. Bruton, G., Sutter, Ch. Lenz, A-K. (2021). Economic inequality – Is entrepreneurship the cause or the solution? A review and research agenda for emerging economies. Journal of Business Venturing, 36(3), 106095.
16. Deverteuil, G. (2009). Inequality. International Encyclopedia of Human Geography, 433- 445.
17. Dollar, D., & Kraay, A. (2002). Growth is good for the poor. Journal of Economic Growth, 7(3), 195–225.
18. Geng, Y., Fujita, T., Bleischwitz, R., Chiu, A., & Sarkis, J. (2019). Accelerating the Transition to Equitable, Sustainable, and Livable Cities: Toward Post-Fossil Carbon Societies. Journal of Cleaner Production, 118020.
19. Harvey, D. (2007). A Brief History of Neoliberalism: Oxford University Press.
20. Hooker, B. (2001). The Cambridge Dictionary of Philosophy. Justice. In R. Audi (Ed.). (Second ed., pp. 456-457), Cambridge: Cambridge University Press.
21. Hsueh, S.L. (2013). A Fuzzy Logic Enhanced Environmental Protection Education Model for Policies Decision Support in Green Community Development. The Scientific World Journal, 2013, 1-8.
22. Lenz, L., Munyehirwe, A., Peters, J., & Sievert, M. (2017). Does large-scale infrastructure investment alleviate poverty? Impacts of Rwanda’s electricity access roll-out program. World Development, 89, 88–110.
23. Li, G., Chang, L., Liu, X., Su, S., Cai, Z., Huang, X., & Li, B. (2019). Monitoring the spatiotemporal dynamics of poor counties in China: Implications for global sustainable development goals. Journal of Cleaner Production, 227, 392–404.
24. Magombeyi, M. T., & Odhiambo, N. (2018). Dynamic impact of FDI inflows on poverty reduction: Empirical evidence from South Africa. Sustainable Cities and Society, 39, 519–526.
25. Muyeba, S) .2019(. Institutional capital, urban poverty and household wealth in Cape Town. World Development Perspectives, 16(123), 1-13.
26. (2003). Geographic concentration and territorial disparity in OECD countries. Paris: OECD Publications Service.
27. Padda, I. U. H., & Hameed, A. (2018). Estimating multidimensional poverty levels in rural Pakistan: A contribution to sustainable development policies. Journal of Cleaner Production, 197, 435–442.
28. World Bank. )2020 .(World Bank database. https://data.worldbank.org.cn/. Accessed 13 May 2020.
29. Yang, C., Xia, R., Li, Q., Liu, H., Shi, T., & Wu, G. (2021). Comparing hillside urbanizations of Beijing-Tianjin-Hebei, Yangtze River Delta and Guangdong–Hong Kong–Macau greater Bay area urban agglomerations in China. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 102, 102460.‏
30. Zhang, B., Nozawa, W., Managia, Sh. (2021). Spatial inequality of inclusive wealth in China and Japan, Economic Analysis and Policy, Volume 71, September 2021, Pages 164-179.
31. Zhao, X., Yu, B., Liu, Y., Chen, Z., Li, Q., Wang, C., & Wu, J. (2019). Estimation of poverty using random forest regression with multi-source data: A case study in Bangladesh. Remote Sensing, 11(4), 1-18.
32. Zhou, Y., Guo, Y., Liu, Y., Wu, W., & Li, Y. (2018). Targeted poverty alleviation and land policy innovation: Some practice and policy implications from China. Land Use Policy, 74, 53–65.