بررسی تطبیقی عوامل تبیین‌کننده‌ی تاب‌آوری در بافت‌های جدید و قدیم شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

نوع مقاله : پژوهشی، کاربردی، تحلیلی‌ ـ ‌توصیفی، پیمایشی

نویسندگان

• رضا بشارتی ¹
• ایرج تیموری ²
• حسن محمودزاده ³

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پردیس خودگردان دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

² استادیار گروه جغرافیا، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

³ دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

https://doi.org/10.22067/jgusd.2022.74678.1161

چکیده

با توجه به وجود مستمر بحران‌ها و مخاطرات و افزایش آسیب‌های ناشی از آنها بر شهرها، در عصر حاضر مفهوم تاب‌آوری شهری به یک اجماع جهانی برای دستیابی به توسعه‌ی پایدار شهری تبدیل شده است. در این راستا، به‌منظور برنامه‌ریزی و تحقق شهر تاب‌آور، اولین قدم شناسایی وضعیت ابعاد و مؤلفه‌های این رویکرد در فضاها و بافت‌های مختلف شهری محسوب می‌گردد. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل تبیین‌کننده‌ی تاب‌آوری و بررسی میزان مطلوبیت ابعاد مختلف آن در بافت جدید و قدیم کلان‌شهر تبریز می‌باشد. بنابراین، روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت اکتشافی-تطبیقی بوده که برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار Amos استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل شهروندان بافت جدید و قدیم شهر تبریز بوده که بر مبنای فرمول کوکران 384 نفر به‌عنوان حجم نمونه تعیین گردیده است. قابل ذکر است نحوه دسترسی به حجم نمونه بر مبنای روش تصادفی ساده می باشد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که مهمترین عوامل تبیین‌کننده‌ی تاب‌آوری در بافت قدیم شهر تبریز عوامل فردی، اجتماعی و مدیریتی-نهادی به ترتیب با ارزش 63/0، 61/0 و 54/0 و در بافت جدید شهر عوامل کالبدی-زیست‌محیطی، اقتصادی و مدیریتی-نهادی به ترتیب با ارزش 77/0، 72/0 و 69/0 می‌باشد. همچنین نتایج نشان می‌دهد که بافت جدید شهری از منظر استحکام سازه‌ای و کالبد در وضعیت مطلوب‌تری قرار داشته، درحالی‌که بافت قدیمی دارای سرمایه‌های انسانی و اجتماعی مناسب‌تری می‌باشد. این موضوع ناشی از نظام مدیریتی حاکم یعنی تکنوکرات‌گرا بوده که اثرات مختلفی بر روی بافت‌های قدیم و جدید شهر داشته است.

کلیدواژه‌ها

• تاب‌آوری
• بافت قدیم
• بافت جدید
• معادلات ساختاری
• کلان‌شهر تبریز

عنوان مقاله [English]

Comparative study of explanatory factors of resilience in new and old urban textures (Case study: Tabriz metropolis)

نویسندگان [English]

• Reza Besharati ¹
• iraj teymuri ²
• Hasan Mahmoudzadeh ³

¹ Ph.D. Student of Architecture, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz University Autonomous Campus, Tabriz, Iran.

² Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran.

³ Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz University, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Due to the continuous existence of crises and dangers and the increasing and damages caused by them on cities, in the present era, the concept of urban resilience has become a global consensus to achieve sustainable urban development. In this regard, in order to plan and realize a resilient city, the first step is to identify the dimensions and components of this approach in different urban spaces and textures. Due to the importance of the subject, the purpose of this study is to identify the factors explaining resilience and to investigate the desirability of its various dimensions in the new and old texture of Tabriz metropolis. Therefore, the research method in the present study is applied in terms of purpose and in terms of exploratory-comparative nature that structural equation modeling in Amos software has been used for data analysis. The statistical population of the study also includes citizens of the new and old context of the city of Tabriz, which has been determined as a sample size based on the Cochran's formula of 384 people. Findings indicate that the most important factors explaining resilience in the old texture of Tabriz are individual, social and managerial-institutional factors with a value of 0.63, 0.61 and 0.54, respectively, and in the new texture of the city physical-environmental and economic factors and managerial-institutional with a value of 0.77, 0.72 and 0.69, respectively. The results also show that the new urban texture is in a better position in terms of structural and physical strength, while the old texture has more appropriate human and social capital. This issue is due to the ruling management system, ie technocrats, which has had different effects on the old and new textures of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

• Resilience
• Old texture
• New texture
• Structural equation
• Tabriz metropolis