شناسایی و اولویت‌بندی محلات نیازمند بازآفرینی شهری (مطالعه موردی: منطقه10 کلانشهر تبریز)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• رباب حسین زاده ¹
• اسماعیل صفرعلی زاده ²
• حسین دادگر ³
• فریده امیرمرزبان ⁴

¹ دانشگاه پیام نور

² استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور

³ دانشگاه زنجان

⁴ دانشگاه آزاد مرند

https://doi.org/10.22067/jgusd.2022.73150.1120

چکیده

در دهه‌های اخیر، نبود روابط شهر و روستا در یک بستر متوازن و منطقی باعث سیل عظیمی از مهاجرت‌های روستایی به شهرها از یک طرف و ناکارآمدی نظام مدیریت و برنامه ریزی از سوی دیگر شده است. به طوری که اکثر شهرهای ایران با معضلات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی حادی گریبان‌گیر بوده و بافت‌های ناتوانی را در بدنه خود به همراه داشته‌اند. شناسایی چنین محدوده‌هایی اولین اقدام اساسی در راستای ساماندهی و توانمندسازی آن‌ها می‌باشد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی و اولویت‌بندی محلات نیازمند بازآفرینی شهری منطقه10 کلانشهر تبریز است. این تحقیق از لحاظ هدف، از نوع کاربردی و از حیث ماهیت و روش از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد. که با استفاده از شاخص‌هایی در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی- مخاطراتی مبادرت به شناسایی محدوده‌ها و محلات نیازمند بازآفرینی نموده است. داده های بکار رفته ز طریق سرشماری مرکز آمار در سال 1395 برای بلوک‌های شهری و همچنین از داده های مکانی مربوط به طرح توسعه و عمران منطقه شهری تبریز اخذ شده است. بدین منظور از GIS و ترکیب آن با مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) برای شناسایی و اولویت بندی محلات نیازمند بازآفرینی استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین برخی از محلات شهر تبریز از حیث شرایط اجتماعی-اقتصادی و دسترسی به فضاهای خدماتی شکاف عمیقی ایجاد گشته است. که به ترتیب محلات محمدیه، رضوانشهر و شربت زاده محلاتی با بیشترین فراوانی فضاهای ناکارآمد و نیازمند به بازآفرینی شناسایی شدند و شاخص‌های اجتماعی نسبت به سایر شاخص‌ها، بیشترین اثرگذاری را در شناسایی محلات داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

• بازآفرینی
• توانمندسازی
• محلات شهری
• منطقه 10 تبریز

عنوان مقاله [English]

Identifying and Prioritizing Neighborhoods Needing Urban Regeneration (Case Study: District 10 of Tabriz Metropolis)

نویسندگان [English]

• robab hoseinzadeh ¹
• esmaeil safaralizadeh ²
• hosein dadgar ³
• farideh amir marzban ⁴

¹ payame noor university

² Assistant Professor, Department of Urban Geography, Payame Noor University

³ zanjan university

⁴ marand azad university

چکیده [English]

In recent decades, the lack of urban-rural relations in a balanced and rational context has caused a huge flood of rural migration to cities on the one hand and the inefficiency of the management and planning system on the other hand.  Therefore, most cities in Iran are facing acute social, economic and environmental problems and have disability tissues. Identifying such areas is the first essential step in managing and empowering them. The purpose of this study was to identify and prioritize neighborhoods in need of urban regeneration in District 10 of Tabriz metropolis. Using indicators in various dimensions of social, economic, physical and environmental, this study attempted to identify areas and neighborhoods in need of regeneration. The data used in this research were mainly obtained through the census of the Statistics Center in 2016 for urban blocks and from spatial data related to the development plan of Tabriz urban areas. For this purpose, GIS and Analytic Hierarchy Process (AHP) model were used to identify and prioritize areas in need of regeneration. The results showed that there is a deep gap between some neighborhoods of Tabriz in terms of socio-economic conditions and access to service spaces. So that Mohammadieh, Rezvanshahr and Sharbatzadeh neighborhoods were identified the highest frequent in terms of inefficient spaces and in need of reconstruction, respectively, and social indicators compared to other indicators had the greatest impact on identifying neighborhoods.

کلیدواژه‌ها [English]

• Regeneration
• Empowerment
• Urban Neighborhoods
• District 10 of Tabriz

مراجع

1. بحرینی، ح.، ایزدی، م. س.، و مفیدی، م. (1393). رویکردها و سیاست های نوسازی شهری(از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). فصلنامه مطالعات شهری، (9)، 17-30.
2. رابرتز، م. (1381). طراحی شهری و تجدید حیات شهری. ترجمة بهرام معلمی، فصلنامة هفت شهر، 4، 35-18.
3. شاه‌کرمی، ن. (1395). اولویت‌بندی پهنه‌های مداخله در بافت فرسوده مرکزی شهر اراک بر اساس شاخص‌های کالبدی، اجتماعی- اقتصادی و محیطی. باغ نظر، 13(39)، 66-57.
4. شفیعی دستجردی، م.، و مرادیان بروجنی، پ. (1394). مدل‌سازی ‌روش‌ مکان‌گزینی ‌در ‌بازآفرینی ‌محلات ‌فرسوده‌ شهری (مطالعه‌موردی‌: محدوده‌ زینبیه‌ اصفهان). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 12، 154-137.
5. شماعی، ع.، و پوراحمد، ا. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه جغرافیا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6. صفایی‌پور، م.، و زارعی، ج. (1396). برنامه‌ریزی محله‌محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی. نمونه موردی: محله جولان شهر همدان. آمایش جغرافیایی فضا، 23(7)، 149-135.
7. فنی، ز.، توکلی‌نیا، ج.، و بیرانوندزاده، م. (1399). کاربست تحلیلی-ساختاری بازآفرینی پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر خرم آباد). پژوهش‌های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی)، 1(52)، 197-181.
8. نژادابراهیمی، ا.، و نژداغی، ن. (1397). تدوین چارچوب مفهومی بازآفرینی شهری اجتماع‌محور مبتنی بر آموزش در بافت‌های تاریخی. دانش شهرسازی، 3(2)، 21-34.
9. نصیری هنده‌خاله، ا.، و سالاری‌نیا، م. (1396). تحلیل عوامل موثردر بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری، مطالعه موردی: محله 20 منطقه 17 شهر تهران. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 55(14)، 135-148.
10. ویسی، ف.، مرادی، ا.، و دیوانی، آ. (1399). مقایسة ظرفیت بازآفرینی شهری پایدار در محله‌هایی با بافت فرسوده و غیررسمی شهری (مطالعة موردی:شهر مریوان). پژوهش‌های‌ جغرافیای‌ برنامه‌ریزی ‌شهری،‌ 1(8)، 71-45
11. یعقوبی، م.، و شمس، م. (1398). بازآفرینی بافت فرسوده با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: شهر ایلام. فصلنامه شهـر پایـدار، 1(2)، 63-77.

 

12. Albanese, G., Giani, E., & Blasio, G. (2021). Anything new in town? The local effects of urban regeneration policies in Italy. Economics, 86, 103623.
13. Alpopi, C., & Manole, C. (2013). Integrated urban regeneration - solution for cities revitalize. International Economic Conference of Sibiu 2013 Post Crisis Economy: Challenges and opportunities, IECS.
14. Awad, J., & Jung, C. (2022). Extracting the Planning Elements for Sustainable Urban Regeneration in Dubai with AHP (Analytic Hierarchy Process). Sustainable Cities and Society, 76, 103496, 1-15.
15. Carraa, M., Rossetti, S., Tibonia, M., & Vetturic, D. (2022). Can urban regeneration improve walkability? A space-time assessment for the Tintoretto area in Brescia. Transportation Research Procedia, 60, 394–401.
16. Coccoloa, S., Kampf, J., Mauree, D., & Scartezzini J. (2018). Cooling potential of greening in the urban environment, a step further towards practice. Sustainable Cities and Society, 38, 543-559.
17. Colantonio, A., & Dixon, T. (2011). Urban regeneration and social sustainability: best practice from European cities. John Wiley & Sons, United Kingdom.
18. Conticelli, E. (2011). Assessing the potential of railway station redevelopment in urban regeneration policies: an Italian case study: Sciverse. Science Direct, Procedia Engineering, 21,1096-1103.
19. Coutch, Ch., Sykes, O., & Cocks, M. (2013). The Routledge Companion to Urban Regeneration Routledge companions. Edited by Michael E. Leary, John McCarthy, London: Routledge.
20. Figueiredo, Y., Prim, M., & Dandolini, G. (2021). Social innovation: A systematic integrative literature review. Land Use Policy, 113,
21. Hughesa B.R., Rezazadeh, F., & Chaudhry, H. (2013). Economic viability of incorporating multi-effect distillation with district cooling systems in the United Arab Emirates. Sustainable Cities and Society, 7, 37-43
22. Kerens, G. (2010). Selling palaces. Oxford: programs press.
23. Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International Journal, 95, 102081.
24. McDonald, S., Malys, N., & Malienė, V. (2009). Urban regeneration for sustainable communities: A case study. Technological and Economic Development of Economy, 15(1), 49-59.
25. Pellicelli, G., Rossettia, S., Casellia, B., & Zazzia, M. (2022). Urban regeneration as an opportunity to redesign Sustainable Mobility. Experiences from the Emilia-Romagna Regional Call. Transportation Research Procedia, 60, 576–583.
26. Roberts, P. & Sykes, H. (2000). Urban Regeneration. London: SAGE Publications.
27. Roberts, P., Sykes, H. (2008). Urban Regeneration: A Handbook. London: SAGE Publications.
28. Rokiwan, G. (2011). The Life style in urban planning, European experience. Newcastle: Newcastle University Press.
29. Sule, T., & Nazan, D.U. (2010). Preparation of land use planning model using GIS based on AHP: case study Adana-Turkey. Bull Eng Geol Environ, 69,235-
30. Tallon, A. (2009). Urban Regeneration in the UK. London: Routledge.
31. URBACT II (2015). Sustainable regeneration in urban areas - URBACT. Retrieved from https://urbact.eu/sites/default/files /04_sustreg-web.pdf.
32. Uysal, U.E. (2012). An urban social movement challenging urban regeneration: The case of Sulukule, Istanbul. Cities, 29, 12-22.
33. Zabin, R. (2011). Erode texture urban Experience. London: Rutledge.
34. Zhai, B., & Km, M. (2013). Urban regeneration and social capital in China: A case study of the Drum Tower Muslim District in Xi’an. Cities, 35, 14-25.