ارائه یک رویکرد یکپارچه به منظور سنجش تاب آوری شهری با استفاده از روش ترکیبی تصمیم گیری چند معیاره

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• آزاده جمالی ¹
• مریم رباطی ²
• هانیه نیکومرام ²
• فروغ فرساد ³
• حسین آقامحمدی ⁴

¹ دانشجو دکتری محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

² استادیار محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

³ استادیار گروه علوم محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

⁴ استادیار جی ای اس و سنجش از دور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.2022.75933.1180

چکیده

امروزه تغییرات زیادی در نگرش نسبت به خطرات ایجاد شده است؛ به گونه‌ای که جامعه جهانی تاب‌آوری را یک استراتژی مهم در تقویت ظرفیت جوامع و شهرها می‌دانند. در این راستا، در این پژوهش از روش DEMATEL به‌منظور ارزیابی روابط علّت و معلولی میان معیارها، از روش ANP جهت تعیین میزان اهمیت هر یک از معیارها و از روش بهینه‌سازی چند معیاره حل سازشی VIKOR برای رتبه‌بندی تاب آوری مناطق شهری تهران استفاده شده است. در مرحله اول، معیارهای تأثیرگذار بر تاب‌آوری در 4 بعد (محیط‌زیستی، اقتصادی، کالبدی و نهادی)، 11 معیار و 31 زیرمعیار بر اساس روش دلفی انتخاب و به‌منظور بررسی روابط علی معیارها و زیرمعیارهای پژوهش از روش DEMATEL استفاده شد. یافته‌های حاصل از پژوهش نشان‌دهنده آن بود که براساس مقادیر (D-R)، از بین ابعاد چهارگانه تاب‌آوری شهری بعد محیط‌زیستی با مقدار (18/1) تأثیرگذارترین معیار تاب‌آوری شهری بود. همچنین نتایج حاصل از ANP نشان داد در بین معیارهای مورد بررسی، بلایا و مخاطرات طبیعی در بعد محیط‌زیستی، زیرساخت شهری در بعد کالبدی و نرخ اشتغال در بعد اجتماعی- اقتصادی بالاترین میزان تأثیرگذاری را داشتند. همچنین نتایج حاصل از ویکور نشان داد که منطقه 4 از میزان تاب‌آوری بالا و منطقه 12 از تاب‌آوری پایینی برخوردار است. به‌طور کلی می‌توان گفت مناطق شهرداری که در مرکز شهر تهران واقع شده‌اند نسبت به دیگر مناطق شهری از تاب‌آوری کمتری در برابر بحران‌ها برخوردار می‌باشند. یافته‌ها به برنامه‌ریزان و مدیران شهری کمک می‌کند تا معیارهای گروه علت را برای تعریف برنامه‌های پیشگیری اولویت‌دار برای افزایش تاب‌آوری شهری در نظر بگیرند.

کلیدواژه‌ها

• تاب‌آوری شهری
• تصمیم‌گیری چند معیاره
• روش DEMATEL
• روش ویکور
• آسیب‌پذیری

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Providing an integrated approach to measure urban resilience using combined MCDM

نویسندگان [English]

• Azadeh Jamali ¹
• Maryam Robati ²
• Hanieh Nikoomaram ²
• Forough Farsad ³
• Hossein Aghamohammadi ⁴

¹ Ph.D. Candidate in Environmental Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Assistant Professor in Environmental Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

³ Assistant Professor, Department of Environmental Science, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

⁴ Assistant Professor in GIS and Remote Sensing, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

There have been many changes in attitudes regarding risks in recent years, to the point that the international community now views resilience as an important strategy for enhancing communities and cities' ability. In this regard, the DEMATEL method was used to evaluate the cause-and-effect relationships between the criteria, the ANP method was utilized to assess the importance of each criterion, and the VIKOR method was used to rank urban regions of Tehran. In the first step, the criteria affecting resilience in 4 dimensions (environmental, economic, physical, and institutional), 11 criteria, and 31 sub-criteria were selected based on the Delphi method. In the next step, the DEMATEL method was used to investigate the causal relationships of criteria. The findings of the study showed that based on the values (D-R), the environmental dimension with a value of (1.18) was the most effective measure of urban resilience among the four dimensions of urban resilience. Furthermore, the results of ANP showed that disasters and natural hazards in the environmental dimension, urban infrastructure in the physical dimension, and employment rate in the socio-economic dimension had the highest impact among the sub-criteria. Also, the results of the VIKOR method showed that region 4 has a high level of resilience and region 12 has a low level of resilience. In general, it can be said that municipal areas located in the center of Tehran have less resilience to crises than other urban areas. Findings help urban planners and managers consider the criteria of the cause group to define priority prevention programs to increase urban resilience.

کلیدواژه‌ها [English]

• Urban resilience
• Multi-criteria decision making
• DEMATEL method
• VIKOR method
• Vulnerability