شناسایی پیشران های موثر در بازآفرینی شهری سکونتگاه های غیررسمی با رویکرد آینده پژوهی ( نمونه موردی: شهر زاهدان)

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• سهیلا رضایی
• مریم کریمیان بستانی
• غلامرضا میری

گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.2022.70702.1053

چکیده

توسعه افسارگسیخته شهرنشینی تأثیرات و پیامدهای منفی بر کالبد شهرها به‌جای گذاشته و موجب برهم خوردن تعادل‌های اجتماعی و محیطی و درنتیجه ظهور سکونتگاه‌های غیررسمی و بافتی ناکارآمد شهری گشته است. رویکرد بازآفرینی شهری با ایجاد تغییرات مثبت و پایدار در پی ارتقای این بافته‌ای ناکارآمد می‌باشد. ازین رو هدف از این پژوهش شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر بازآفرینی شهری با رویکرد آینده‌پژوهی در شهر زاهدان می‌باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، از حیث روش ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده‌پژوهی است که با به‌کارگیری ترکیبی از مدل‌های کمی و کیفی صورت گرفته است. جامعۀ آماری مورد مطالعه شامل مدیران، کارکنان و اعضای نهادهای فعال است که در بازآفرینی و نیز مدیریت و توسعه امور فرهنگی در این منطقه نقش دارند. روش جمع‌آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. در این تحقیق از روش‌های تحلیل ساختاری و تکنیک دلفی استفاده‌شده و نرم‌افزار مورداستفاده در این تحقیق MIC MAC می‌باشد. بر اساس نتایج مدل تحلیل ساختاری 10 شاخص به‌عنوان مهم‌ترین و کلیدی‌ترین شاخص‌های مؤثر بر بازآفرینی شهری در شهر زاهدان انتخاب شد که از میان این 10 شاخص انتخاب‌شده، هفت شاخص از گروه متغیر مدیرتی – نهادی و قانونی، دو شاخص از گروه متغیر اجتماعی – فرهنگی و یک شاخص هم از گروه متغیر محیطی و کالبدی بوده‌اند. درنتیجه مهم‌ترین و کلیدی‌ترین متغیر در بازآفرینی شهری در شهر زاهدان، متغیر مدیریتی – نهادی و قانونی می‌باشد و بهبود و ارتقاء توان کارشناسی و تخصصی شهرداری، یکپارچگی سیاست‌های بخش‌های مختلف شهری، تأکید بر وجود یک مرکز هماهنگ‌کننده سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری، تدوین استانداردهای ارزیابی خدمات مدیریت شهری، ملزم نمودن کلیه نهادهای رسمی و غیررسمی به همکاری و هماهنگی با بازآفرینی شهری از جمله مهمترین پیشنهادات در ارتباط با بازآفرینی شهر زاهدان می باشند.

کلیدواژه‌ها

• بازآفرینی شهری
• آینده‌پژوهی
• سکونتگاه های غیررسمی
• شهر زاهدان

عنوان مقاله [English]

Identifying the drivers affecting urban regeneration of informal settlements using Futures Studies approach (Case study: Zahedan city)

نویسندگان [English]

• soheila rezaei
• maryam karimian bostani
• Gholamreza Miri

Department of Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Zahedan, Iran

چکیده [English]

Rapid unprecedented development of urbanization has changed the balance of socio-environmental issues and making informal settlements and inefficient urban structures and as a result. The approach of urban regeneration approach tries to improve the inefficiency through positive and sustainable changes. Considering the issues, this study tried to identify the main drivers affecting the urban regeneration in Zahedan city, using futures study method. The statistical population of this mixed-method documentary and survey included managers, employees and members of active institutions that play a role in the regeneration, management, and development of cultural affairs of the city. Library and field studies were used to collect the data. Moreover, structural analysis, Delphi technique, and MIC MAC were used for data analysis. Based on the results of the structural analysis model, 10 indicators were selected as the main indicators that affect urban regeneration of Zahedan city: Seven indicators belong to the managerial-institutional and legal variable group, two indicators belong to the socio-cultural variable group and one indicator belong to the environmental and physical variables. Therefore, the key variable in urban regeneration of Zahedan is the administrative-institutional and legal variable. Among suggestions are: improving expertise in the municipality, integrating different policies of different departments, emphasizing the existence of a coordinating center for urban policies and planning, formulating service evaluation standards for urban management, obliging all official and unofficial institutions to cooperate with urban regeneration.

کلیدواژه‌ها [English]

• Urban regeneration
• Future studies
• Informal settlements
• Zahedan city

مراجع

1. اسکندری ثانی، م.، سجادی، ژ.، و صرافی، م. (1393). ظرفیت توسعه اجتماعات محلی در کاهش فقر شهری و عوامل مؤثر در توسعه آن: مورد شناسی: نعمت آبااد تهران (محلات جنوبی شهر تهران). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 4(15)، 21-1.
2. ایزدی، م.س.، و حنانگی، پ. (1393). بازآفرینی شهری. تهران: نشر دانشگاه تهران.
3. ایمری راب، ل.ل.، و راکو، م. (1390). نوسازی شهر لندن، حکمرانی، پایداری و اجتماع‌محوری در یک شهر جهانی. ترجمه رفیعیان، رضوان، فرشاد، تهران: نشر دانشگاه تهران.
4. پاتر، ر.، و مایونز، س.ل. (1384). شهر در جهان درحال‌توسعه. ترجمه کیومرث ایراندوست، مهدی دهقان منش و میترا احمدی، تهران: سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور.
5. پوراحمد، ا.، حبیبی، ک.، و کشاورز، م. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. شهر ایرانی اسلامی، 1، 92-73.
6. توپچی ثانی، ع. (1389). بازآفرینی شهری پایدار رهیافت نوین مداخله در بافت‌های فرسوده شهر. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
7. حاجی پور، خ. (1386). مقدمه‌ای بر سیر تحول و تکوین رویکردهای مرمت شهری، اندیشه ایرانشهر. فصلنامه‌ای در زمینه شهرشناسی، 2(9و10).
8. حق وردیان، ف. (1390). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعه موردی: محله استخر عینک رشت). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
9. رابرتز، پ.، و سایک، ه. (1393). بازآفرینی شهری. ترجمه محمد سـعید ایـزدی و پیـروز حنـاچی، تهـران: انتشارات دانشگاه تهران.
10. زیاری، ک.، ربانی، ط.، و ساعد، ر. (1396). آینده‌پژوهی پارادایمی نوین در برنامه‌ریزی با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای (مبانی، مفاهیم، رویکردها و روش‌ها). چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. صالحی امیری، س.ر.، و خدائی، ز. (1390). ویژگی‌ها و پیامدهای اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی شهری نمونه موردی: کلان‌شهر تهران. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 1(3)، 80-65.
12. صباغی آبکوه، ش.، بازرگان، م.، اکابری، ک.، رضوی، ز.س.، و سردار، ا. (1399). شناسایی نیروهای پیشران تاثیرگذار بر تحقق توسعه اجتماع محور در محلات کم برخوردار شهری (مطالعه موردی: محله التیمور مشهد). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 7(13)، 251-231.
13. صداقت رستمی، ک.، اعتماد، گ.، بیدرام، ر.، و ملاذ، ج. (1390). تدوین شاخص‌های شناسایی بافت‌های ناکارآمد. برنامه‌ریزی فضایی، 1(1)، 120-103.
14. فنی، ز.، و شیرزادی، ف. (1397). تحلیل عوامل مؤثر بر بازآفرینی فضاهای تاریخی شهر (مطالعه موردی: میدان مشق، تهران). برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 13(1)، 197-179.
15. کافمیان، غ.، قربانی زاده، و.ا.، و شفیعا، س. (1392). دستیابی به توسعه پایدار محلی از طریق ظرفیت اجتماعی ساکنین و فعالان اقتصادی محله غیررسمی، مطالعه موردی: محله شمیران نو. مطالعات شهری، 4، 10-1.
16. کلانتری خلیل‌آباد، ح.، و پوراحمد، ا. (1384). فنون و تجارب برنامه‌ریزی مرمت تاریخی شهرها. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت، جهاد دانشگاهی.
17. کمانرودی کجوری، م. (1387). اسکان غیررسمی در تهران، ساماندهی اسکان غیررسمی منطقه 6 شهرداری. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
18. نصیری، ا.، و سالاری نیا، م. (1396). تحلیل عوامل موثردر بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی محله 20 منطقه 17 شهر تهران. سرزمین، 14(55)، 148-135.
19. نظریان، ا. (­1390). بررسی عوامل مؤثر بر حاشیه‌نشینی و بازتاب‌های آن، با تأکید بر کاربری خدمات شهری(مورد: شهر یزد). جغرافیای سرزمین، 8(31)، 49-31.
20. نوریان، ف.، و آریانا، ا. (1391). تحلیل چگونگی حمایت از قانون مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری میدان امام علی اصفهان. نشریه هنرهای زیبا، 17(2)، 28-15.
21. هاشمی، م.ر.، شیعه، ا.، و ذبیحی، ح. (1397). مقایسه تطبیقی تجارب پردازنده محرک توسعه با رویکرد بازآفرینی شهری در شهرهای منتخب جهان. فصلنامه جغرافیایی علمی-پژوهشی، 15(60)، 45-29.
22. یعقوبی، م.، و شمس، م. (1398). بازآفرینی بافت فرسوده با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: شهر ایلام. شهرپایدار، 2(1)، 63-77.

 

23. Baykal N. (2010). Urban poverty in Asia. China: Singnoya Press.
24. Bianchini F., & Parkinson M. (1993). Cultural Policy and Urban Regeneration: The West European Experience. Manchester: Manchester University Press.
25. Guzey O. (2009). urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, 26(1), 27- 37.
26. Izadi M.S. (2006). A study on city center regeneration: A comparative analysis of two different approaches to the revitalization of historic city centers in Iran. Newcastle University.
27. Kovacic Z., & Giampietro M. (2016). Between theory and quantification: An integrated analysis of metabolic patterns of informal urban settlements, Energy Policy, 100, 377-386.
28. Magruk A. (2011). Innovative classification of technology foresight methods. Technological and Economic Development of Economy, (4), 700-715.
29. Minetto F., Pirlone F., & Tomasoni L. (2011). Proposal of an approach for sustainable regeneration in the historical centers of the Mediterranean. International Conference on Green Buildings and Sustainable Cities, 1015–1022.
30. Nuiss H., & Heinrichs D. (2013). Slums: perspectives on the definition, the appraisal and the management of an urban phenomenon. Geogr.Soc. Berl, 144, 105–116.
31. Roberts P., & Sykes H. (2000). Urban Regeneration: Handbook. Londan: Sage Publications.
32. Schatzmann J., Schafer R., & Eichelbaum F. (2013). Foresight 2.0-Deinition, overview & evaluation. European Journal of Futures Research, 1(1), 1-15.
33. Slaughter R. (2014). Future: All That Matters, Z. Sardar. Hodder and Stoughton, London (2013). Futures, 63, 158-159.
34. Taubenböck H., & Kraff N.J. (2014). The physical face of slums: a structural comparison of slums in Mumbai, India, based on remotely sensed data. Hous.BuiltEn- virion, 29,15–38.
35. Thurner T. (2017). Introduction to the special issue: Science, Technology, and Innovation (STI) prospects for Russia. foresight, 19(2), 85-86.