شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر ایجاد مدیریت یکپارچه شهری با رویکرد آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو (نمونه موردمطالعه: شهر قم)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• سید علی حسینی ¹
• حسین یغفوری ²
• زهره هادیانی ³

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

² دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیای انسانی

³ استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

https://doi.org/10.22067/jgusd.2022.77397.1250

چکیده

توسعه روزافزون شهرنشینی از مشخصه‌های بارز زندگی اجتماعی در عصر کنونی است که تأثیر عمیقی بر جوامع انسانی داشته است، متناسب با توسعه شهرنشینی و ظهور کلان‌شهرها، مدیریت شهری نیز به‌تدریج تکامل‌یافته است. تغییرات در محیط زندگی شهری چنان شتابی یافته است که متخصصان در حوزه‌های مختلف را به بررسی و مطالعه مستمر، برای غلبه برمشکلات کلان‌شهرها وادار نموده است. امروزه شهرها هراندازه و بُعدی داشته باشند، به یک مدیریت بهینه، جهت کاهش مشکلات فرهنگی، اجتماعی، خدماتی، ایجاد آرامش و آسایش، اجرای عدالت به نحو مؤثر و تقویت روحیه‌ی مشارکت شهروندان نیاز دارند و این خود نیازمند به یک مدیریت یکپارچه شهری می‌باشد. هدف از این مقاله شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر ایجاد مدیریت یکپارچه شهری با رویکرد آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی بر پایه سناریو در شهر قم می‌باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، از حیث روش ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده‌پژوهی و سناریو نگاری است. روش جمع‌آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. در این تحقیق از روش‌های تحلیل ساختاری و سناریونگاری استفاده‌شده است. نرم‌افزارهای مورداستفاده در این تحقیق نرم‌افزار  Scenario Wizard و MICMAC می‌باشد. نتایج مدل تحلیل ساختاری نشان داد که مهم‌ترین و کلیدی‌ترین متغیر در ایجاد و توسعه‌ی مدیریت یکپارچه‌ی شهری در شهر قم، متغیر مدیریتی – نهادی و قانونی می‌باشد. نتایج نهایی هم نشان داد که 6 سناریو با سازگاری قوی و محتمل پیش روی توسعه‌ی مدیریت یکپارچه شهری قم قرار دارد که شرایط امیدوارکننده‌ای را برای توسعه مدیریت یکپارچه‌ی شهری در شهر قم فراهم کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

• آینده‌پژوهی
• برنامه‌ریزی بر پایه سناریو
• پیشران‌های کلیدی
• شهر قم
• مدیریت یکپارچه شهری

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Identifying the Key Derivers Affecting the Unified Urban Management using Future Study and Senario-Based Planning (Case Study: Qom City, Iran)

نویسندگان [English]

• Sayed Ali Hosseini ¹
• hossein yaghfoori ²
• Zohreh Hadyani ³

¹ Ph.D. Student of Geography and Urban Planning

² Associate Professor of Geography and Urban Planning

³ Assistant Professor of Geography and Urban Planning

چکیده [English]

Extended Abstract
1. Introduction
“Unity of management” as a principle that is considered opposed to “functional fragmentation” necessitates that the municipalities of each city be responsible for all or most of the significant tasks of cities’ administration and development. Some studies have so far proved the fact that when cities do not follow a unified management and urban responsibilities are delivered to different agencies, the quality of offered services is not satisfying. Moreover, the municipalities would not possess distinct civil identity and would be more perceived as government agencies. Accordingly, currently the main issue for a successful urban governance is the focus on “unified urban management” that can help organizations to achieve “sustainable urban development”. The issue was the subject matter of many studies over the past decades and need to be investigated again for the new context.
For managing metropolises like Qom, a fragmented management and sectoral policy-making will not be effective. If each component of the urban management system makes decisions for the city based on its own authority and adopts a narrow, sectoral perspective, the resulting inconsistencies at the macro level will create many problems. We can say that some of the current challenges of cities are due to this fragmentation and lack of unified management. Taking account the issues, this study tried to identify the main drivers that influence the generation and development of unified urban management in the city of Qom, and to see the most effective and desirable scenarios in this regard.
2. Method
The applied study was conducted using analytical-exploratory method. Library resources and field studies were used for collecting the required data. Moreover, structural analysis methods, scenario drawing and Delphi technique were applied. The tools utilized were Scenario Wizard and MIC MAC.
 
3. Results
The results of Scenario Wizard software showed that there exists 6 scenarios of strong compatibility and 619 scenarios of weak compatibility for generating and developing a unified urban management in Qom. Considering the similarity between the scenarios, we can categorize them into three groups. Each group embraces several scenarios with similar characteristics but are different only in one or more states among the ten primary factors. These groups are as follows: A) Desirable scenarios (Scenarios 1 and 2); B) Relatively desirable scenarios (Scenarios 3, 4, and 5); C) Crisis scenarios (Scenario 6). From among the six strong and probable scenarios for generating and developing a unified urban management in Qom, two scenarios hold a desirable status and three scenarios recorded a relatively desirable status. That is, they have desirable conditions for the development of unified urban management in this city in the future. Moreover, the condition of one scenario is critical.
4. Discussion and Conclusion
Primarily this study tried to identify the main drivers that exerted an influence on generating a unified urban management in Qom, Iran. For this purpose, a future-oriented approach and scenario-based planning were applied. The results of structural analysis model showed 10 indicators were the most significant factors that may impact the development of unified urban management in Qom. Among these indicators, seven belonged to the managerial, institutional, and legal variable category, two belonged to the socio-cultural variable group, and one belonged to the environmental and physical variable group. The results revealed that the most significant and critical variable is “managerial- institutional and legal variable”. Moreover, the results showed that there exists 6 scenarios of strong and probable compatibility and 619 scenarios of weak compatibility for creating a unified urban management in Qom. Taking account the similairties between the senaraios, they were categorized into three groups and each of the groups entails some scenarios that hold nearly identical characteristics but differ only in one or more features of the 10 main factors. Group 1 entails scenarios that have desirable conditions with competitiveness and program-oriented approaches. The first and second scenarios are in this group, which have the best and most desirable conditions for generating and developing a unified urban management in Qom. There is not any crisis scenario in this group, and the differentiating factor between them lies in the varying degrees of desirable and static scenarios. This group has the highest number of desirable scenarios. The scenarios of Group 2 have the features of maintaining the existing status and trends. This group entails the third, fourth, and fifth scenarios. Just like the scenarios of Group 1, there is not any crisis scenarios in this group, as the emphasis is more on relatively desirable states. Group 3 entails critical and undesirable conditions for generating unified urban management in Qom. This group embraces Scenario 6. About 90% of the scenarios of this group present undesirable and critical conditions for generating a unified urban management in Qom.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Key Derivers
• Unified Urban Management
• Futures Studies
• Future-based Planning
• Qom City

مراجع

1. اتقایی، ح.، و پیله ور، ع. ا. (1393). تدوین الگوی تحقق مدیریت یکپارچه مادر شهرها، نمونه موردی: مشهد. مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 9(17)، 285-301.
2. اصغر پور، م. ج. (1382). تصمیم‌گیری گروهی و نظریه بازی‌ها با نگرش تحقیق در عملیات. تهران: دانشگاه تهران.
3. برک پور، ن.، و اسدی، ا. (1388). مدیریت و حکمروایی شهری. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه هنر.
4. چیما، ش. (1382). مدیریت شهر: خط‌مشی‌ها و نوآوری‌ها در کشورهاى درحال‌توسعه. ترجمه دکتر پرویز زاهدى، چاپ دوم. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهرى.
5. رهنما، م. ر. (1383). طرح جامع تبیین نقش و جایگاه برنامه جامع میان‌مدت هماهنگی در توسعه کلان‌شهرها. نمونه شهر مشهد. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد و شهرداری.
6. رهنمایی، م. ت.، خداشاهی، ع.، و مدیری، م. (1397). تحلیل راهبردی چالش‌های مدیریتی کلان‌شهر تهران با رویکرد مدیریت یکپارچه شهری، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(2)، 217-238.
7. طلا، ح. (1396). شناسایی و تحلیل سیستماتیک چالش‌های مدیریت شهری تهران. مجله مدیریت شهری. 47(7)، 120-148.
8. عزیزی، م. م.، ابویی اردکان، م.، و نوری، ن. (1390). نقش قوانین و مقررات در تحقق مدیریت یکپارچه در مجموعۀ شهری تهران. مجله آرمان‌شهر، 4(6)، 117-128.
9. قرخلو، م.، و حسینی، ه. (1385). شاخص‌های توسعه پایدار شهری. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. 5(8). 157-177.
10. قره خانی، م.، و عبدالله زاده فرد، ع. (1395). بررسی مدیریت یکپارچه شهری و تأثیر آن بر توسعه پایدار؛ نمونه موردی شیراز. تهران: چهارمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری.
11. کاظمیان، غ. (1373). طراحى سیستم مدیریت شهرى مناسب شهرهاى ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
12. کاظمیان، غ.، و سعیدی رضوانی، ن. (1383). امکان‌سنجی واگذاری وظایف جدید به شهرداری‌ها. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها، جلد اول، چاپ دوم.
13. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری سال 1395 استان قم. فصل اول. ص 28. تهران: مرکز آمار ایران.
14. ناظمی، ش.، حسینی، ز.، و صنیعی، ع. (1388). بررسی امکان‌سنجی استقرار مدیریت یکپارچه شهری در ایران؛ مطالعه شهر مشهد. مجله مشهد پژوهی. 1(2)، 1-19.
15. ناظمی، ش.، و حسینی، ز.، و صنیعی، ع.، و میرنجاتی، س. ع.، و شعبانی، س.، و آزموده، م. (1388). طرح مطالعه جامع مدیریت واحد شهری و راهکارهای حذف یا کاهش موانع تحقق آن. مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد. مجله مشهد پژوهی. دو فصلنامه شورای اسلامی شهر مشهد. 1(2)، 20-1.

 

16. Burns, N., & Groves, K. (1997). Practice of nursing research. Philadelphia. PA: WB Saunders Company.
17. Chakrabarty, B. K. (2001). Urban Management- Concepts, Principles, Techniques and Education, Cities, 18(5), 331-345.
18. Claesson, A. (2009). Guidance Paper on Overview of the integrated Management System in Managing Urban Europe 25 Project. European Commission.
19. Ch., & Sandford. BA. (2008). The Delphi technique: making sense of consensus. Available from: http://pareonline.net/pdf/v12n10.pdf.
20. Okoli, Ch., & Pawlowski, S. D. (2004). The Delphi method as a research tool: an example, design considerations and applications. Information & Managemen, 42(1), 15-29.
21. Ryden, L. (2008). Tools for integrared sustainability management in cities and towns urban studies and sustainability science. Baltic University Press Javascript: void (1).