ارزیابی جرم خیزی مجتمع های مسکونی مهر و نقش طراحی کالبدی در ارتقای امنیت با رویکرد CPTED (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکن مهر شهر زنجان)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• عظیم علی شائی ¹
• داریوش جهانی ²
• یعقوب حقی ³

¹ استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور. تهران، ایران

² استادیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه پیام نور.تهران، ایران

³ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.2023.81439.1303

چکیده

پ
داشتن محیط شهری ایمن با زیرساخت های مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و ایجاد امنیت روانی در افراد، سبب افزایش سرزندگی و زیست پذیری فضای شهری بویژه در فضاهای متراکم و پرجمعیت شهری می گردد.این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال بررسی تبیین میزان جرم خیزی مجتمع های مسکونی مهر و نقش طراحی کالبدی در پیشگیری جرائم و ارتقای امنیت با رویکرد CPTED در مجتمع های مسکن مهر شهر زنجان است. گردآوری داده ها با مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شد. جامعه آماری شامل ساکنین مجتمع های مسکونی شهر زنجان به تعداد 19053 نفر است که با فرمول کوکران 377 نفر نمونه انتخاب شد. برای تحلیل داده ها از جداول آماری توصیفی، مدل تصمیم گیری چندمعیاره TODIM و آزمون تحلیل مسیر و مدل DPSIR با کمک نرم افزار Excel و SPSS استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که وضعیت مؤلفه های طراحی و برنامه ریزی شهری مؤثر در ارتقای امنیت مجتمع های مسکن مهر شهر زنجان و پیشگیری از جرم با میانگین 49/3 قابل قبول است. همچنین طبق آزمون تحلیل مسیر، مؤلفه «پاسخ» بواسطه تاکید بر طراحی مبلمان و اِلِمان های شهری در محیط های عمومی؛ مناسب سازی محله برای اقشار آسیب پذیر؛ روشنایی و خوانایی شهر بویژه در شب ها؛ و مدیریت و حفاظت از محیط با اثر مستقیم 542/0 بیشترین ارتباط را با ارتقای امنیت و پیشگیری از وقوع جرم در مجتمع های مسکن مهر شهر زنجان دارد.

کلیدواژه‌ها

• امنیت شهری
• رویکرد CPTED
• شهر زنجان
• طراحی شهری
• مسکن مهر

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Assessing the Crime Occurrence in Mehr Residential Complexes and the Impact of Physical Design on Improving Security using the CPTED Approach (Case Study: Mehr Residential Complexes of Zanjan)

نویسندگان [English]

• Azim Alishie ¹
• daryoosh JAHANI ²
• * * ³

¹ Assistant Professor, Ph.D. in Geography and Urban Planning, Payam Noortehran, Iran

² Assistant Professor, Ph.D. in Geography and Urban Planning, Payam Noortehran, Iran.

³ Ph.D. student of Geography and Urban Planning, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Extended Abstract

Introduction

The proliferation of urbanization and the corresponding increase in population density within metropolitan areas have led to the need of ensuring urban security and mitigating the incidence of crime. Accordingly, it has become a great concern for urban planners, policymakers, and citizens. In this critical context, the physical design of urban spaces can have a fundamental role in preventing crimes and reinforce the socio-psychological security of residents through enhancing the quality of the life environment. The theoretical framework of Crime Prevention Through Environmental Design (CPTED) is viewed as one of the most applicable models for analyzing the relationship between urban designs and security. This approach embraces such principles as natural surveillance, access control, territorial reinforcement, appropriate urban furniture design, enhanced illumination, and improved spatial legibility. The large-scale projects of Maskane Mehr (Mehr Residential Complexes) have been emphasizing rapid and cost-effective constructions. Therefore, they usually lack adequate environmental and physical quality. This deficiency renders them susceptible to the emergence of social damages and increased criminality. A remarkable example Mehr residential complex of Zanjan city. These complexes have recently confronted security challenges and a decline of sense of belonging and satisfaction among the residents. Considering the issues, this study tried to see the role of the physical design of urban spaces in Mehr residential complexes of Zanjan in crime prevention and enhancing social security. The primary aim was to identify and analyze the physical components that influence environmental security and evaluate the degree of correspondence between the existing conditions and the principles of the CPTED approach. Other aims were evaluating residents' perceptions of security in public spaces, measuring the influence of furniture 
design and illumination on crime prevention, and analyzing the impact of environmental components on the sense of psychological security. The significance of this research is that residential spaces, when designed without paying attention to environmental design principles, can foster social isolation, precipitate criminal behaviors, and undermine social cohesion. Furthermore, the tentative results may provide a basis for developing design strategies and urban policies focused on securing public spaces and enhancing the quality of life in big housing projects.
 

Method

This applied study is descriptive-analytical and used both archival and field studies for collecting the data. The statistical population consisted of 19,053 residents of the Mehr residential complexes in the city of Zanjan. Employing the Cochran formula with 95% confidence, the sample was determined to be 377 participants. Random sampling was applied. The main data collection instrument was a 5-point Likert scale questionnaire that included such indicators as: illumination of public spaces, condition of urban furniture, natural surveillance, environmental legibility, territoriality, and suitability of the space for vulnerable populations. For data analysis, Excel and SPSS software were applied. Dara analyses were performed at both the descriptive level (mean, standard deviation, and frequency) and the inferential level (path analysis, TODIM model, and DPSIR model). Moreover, the TODIM multicriteria decision-making model was used to prioritize the environmental components that affect security. The DPSIR model was used the analytical framework for establishing the causal relationships among environmental, social, and managerial factors.
 

Results

The results of the statistical analyses showed that the components of physical design play a significant role in the enhancement of environmental security within the Mehr residential complexes of Zanjan. The overall mean score for the status of the physical components, as perceived by the participants was 3.49, which shows a relatively desirable condition. The path analysis showed that the response component of the DPSIR model (having such interventions as optimal design of urban furniture improved illumination, spatial legibility over heights, and the accommodation of the environment for the vulnerable) had made the most substantial influence on security enhancement (holding a positive path coefficient of 0.542). Pressure component was followed. The component with a coefficient of 0.376 has to do with population density, spatial dilapidation, and absence of natural surveillance. Furthermore, the results of the TODIM model showed that residents exhibited the highest level of sensitivity against the quality of street illumination, security over nights, and the potential for visual surveillance in public spaces. This finding shows that components of environmental design influence not only the occurrence of crime but also the subjective feeling of security.

Discussion and Conclusion

The results of this study showed that the physical design of residential environments, particularly in large-scale housing projects like Maskane Mehr, can play an effective role in preventing criminal incidents and the promotion of the sense of security. These results are in line with the theoretical underpinnings of the CPTED approach, indicating that if the design of public spaces is desirable and adhere to such key components as appropriate lighting, functional furnishings, clearly defined access routes, and the possibility of natural surveillance, the social anomalies will decrease. One conclude that urban security is not only a matter of law enforcement or judiciary concern but also it has a physical-spatial aspect. Therefore, it is recommended that urban policymakers and designers of massive housing projects use the CPTED approach for redesigning or retrofitting of public spaces within the Mehr residential complexes. Moreover, the active participation of residents in the maintenance, social education, and environmental management may be considered a complementary way of increasing the security. This study emphasizes that the establishment of a secure city necessitates the intertwining of urban design knowledge with socio-cultural policies, because security is not merely the result of the presence of police but rather it reflects spatial quality.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Urban Security
• Environmental Design
• CPTED Approach
• Maskane Mehr (Mehr Residential Complexes)
• Zanjan City
• Crime Prevention
• Public Spaces

مراجع

1. بهرامی، ف.، مستوفی‌الممالکی، ر.، و سرائی، م. ح. (1396). تبیین نقش شاخص‌های کالبدی در راستای ارتقای امنیت شهروندان با رویکرد سپتد (بافت فرسوده زینبیه اصفهان). مجلة جغرافیا و توسعة فضای شهری، 4(1)، 1-21.
2. بیات‌رستمی، ر.، کلانتری، م.، و حسنی، س. (1391). توانمندسازی معابر و محلات شهری در برابر بزهکاری از طریق طراحی محیطی (CPTED). مشهد: دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری.
3. پاک‌نژاد، ن. (1393). برنامه‌ریزی فضاهای امن شهری با رویکرد CPTED نمونة موردی محلة “آبک گلابدره” واقع در منطقة یک شهرداری تهران). هفت شهر، 4(47 و 48)، 58-69.
4. پورمحمدی، م. ر.، و اسدی، ا. (1393). ارزیابی پروژه‌های مسکن مهر شهر زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 14(33)، 171-192.
5. جلالیان، س.، حبیب، ف.، و ذاکر حقیقی، ک. (1395). تدوین مدلی مفهومی از عوامل محیطی مؤثر بر امنیت مجتمع‌های مسکونی (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی همدان). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 18(ویژه‌نامه شماره 3 طراحی و مدیریت شهری)، 345-360.
6. حاجی‌علی‌زاده، ج.، حیدری، م. ت.، و رشیدی ابراهیم‌حصاری، ا. (1396). تحلیل مکانیزم‌های سپتد مؤثر بر امنیت و کاهش بزه در بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان). پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 6(3)، 51-72.
7. حیدری، م. ت.، و حضرتی، م. (1399). تبیین نقش امنیت اجتماعی در ارتقاء مؤلفه‌های سلامت اجتماعی محلات اسکان غیررسمی (موردی: محله اسلام‌آباد شهر زنجان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(1)، 233-248.
8. دیویس، ل. (1401). مکان‌های امن. ترجمه: م. هنرور و ا. امینی، تهران: انتشارات آرمان شهر.
9. صادقلو، ط.، بازرگان، م.، و بهشتیان‌مسکران، ع. (1394). سنجش میزان امنیت فضایی شهروندی با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره (مطالعه موردی: مناطق سیزده‌گانه شهر مشهد). مجلة جغرافیا و توسعة فضای شهری، 2(3)، 75-90.
10. رفیعیان، م.، مویدی، م.، و سلمنا، ح. (1393). سنجش احساس امنیت شهروندان با استفاده از مؤلفه‌های منظر شهری (نمونه موردی: محله اوین). علوم جغرافیایی، 21(2)، 33-59.
11. سادات‌فاطمی، ن.، و پوردلویی، ک. م. (1395). حضورپذیری و حس مکان امنیت (نمونه موردی: منطقة 10 شهرداری مشهد). قزوین: پنجمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
12. شرافت‌پور، ج.، سرور، ر.، و عزت‌پناه، ب. (1401). تحلیل نقش طراحی محیطی در پیشگیری از جرائم و ارتقای امنیت شهرهای جدید (مورد مطالعه: شهر هشتگرد). برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 9(2)، 27-40.
13. شیری، س. (1398). تحلیل اثرات زیست‌پذیری فضای شهری بر شهرگرایی شهروندان (مطالعه موردی: مساکن مهر شهر زنجان). زنجان: پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان.
14. فریدطهرانی، س. (1399). ترس در فضای شهری. تهران: آرمانشهر.
15. کرمونا، م. (1398). مکان‌های عمومی فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
16. کلانتری، م.، و نجفی، س. (1399). کیفیت زندگی و امنیت شهری: ارتباط بین رضایت از کیفیت زندگی و احساس امنیت در محلات شهری (مورد پژوهی: محلات کارمندان و اسلام‌آباد شهر زنجان). پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 1(2)، 50-67.
17. کلکوهن، ا. (1399). طراحی عاری از جرم: ایجاد منطقه‌های امن و پایدار. ترجمه حمیدرضا عامری‌سیاهویی، مهرداد رایجیان‌اصلی، تهران: میزان.
18. کمالی، م.، و طبیبیان، م. (1392). راهبردها و معیارهای طراحی شهری برای دستیابی به امنیت شهری با استفاده از پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED) (مطالعه موردی: شهر زنجان). قزوین: اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
19. گلکار، ک. (1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. نشریه صفه، 16(44)، 23-33
20. مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان تهران تهران: مرکز آمار ایران.
21. مهرابی، س. و مهدوی، ا. (1395). نقش امنیت در میزان حضور شهروندان در فضاهای شهری. کرمان: اولین کنفرانس ملی شهرسازی، معماری، عمران و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد حاج قاسم سلیمانی.
22. نویدنیا، م. (1389). اولویت امنیتی شهروندان در مناطق مختلف شهر تهران. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 2(2)، 87-99.
23. نیومن، ا. (1400). خلق فضای قابل دفاع. ترجمه: ف. رواقی و ک. صابر، تهران: انتشارات طحان.
24. Abdulla, A., & Salleh, M. (2012). Fear of crime in gated and non-gated residential areas. Social and Behavioral Sciences, 35, 63-6
25. Brownlow, A. (2014) A geography of Men's Fear. Philadelphia: Department of Geography and Urban Studies, Temple University, A review, elsevier.com.
26. Khanh, H. L. P. (2011). The Role of social capital to access rural credit: A case study at Dinh Cu and Van Quat Dong village in coastal area of Thua Thien Hue province. Vietnam: Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural Sciences, Master Thesis No 56.
27. Parnaby, P. (2014). Design of risk: Crime prevention through environmental design, social control, and the prospects of professionalism. Hamilton: Mc Master University, Ph.D. Thesis.
28. Petrella, L. (2018). Urban space and security policies: Between inclusion and privatization. Barcelona: UN Habitat, WUF.