تأثیر حکمروایی خوب شهری در ارتقاء خدمات رسانی به سکونتگاه های غیر رسمی نمونه موردی (محله شهید رجائی مشهد)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• مهدی صفری ¹
• کتایون علیزاده ²
• حمید جعفری ²

¹ دانشجوی دکتر ی جغرافیا و برنامه ریزی شهری،‌ گروه جغرافیا ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

² دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.2023.84963.1355

چکیده

یکی از وظایف مدیران شهری تأمین خدمات مورد نیاز شهروندان در سطح شهر و ارتقاء این خدمات در مناطق مختلف شهری است. از جمله مناطق شهری که دارای کمترین امکانات رفاهی و خدماتی هستند ،مناطق حاشیه نشین شهرها می باشند. یکی از رویکردهای اخیر در زمینه مدیریت شهری که رفاه عموم شهروندان را در نظر دارد ، حکمروایی خوب شهری می باشد. بر این اساس هدف پژوهش حاضر ارائه راهکارهایی برای ارتقاء خدمات در بخش تجهیزات شهری (مراکز پلیس و ایستگاه های آتش نشانی) بر اساس حکمروایی خوب شهری در محله شهید رجائی مشهد است. روش اصلی پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد. جامعه  آماری شهروندان محله شهید رجائی مشهد می باشند. که حجم نمونه بر اساس بلوک های آماری  سال 1395 و فرمول کوکران 384 نفر تعیین گردید. از بین شاخص های حکمروایی خوب شهری 6 شاخص (مشارکت، قانون مندی، جهت گیری توافقی، بینش راهبردی، تمرکز زدایی، عدالت) به عنوان متغیر مستقل و خدمات تجهیزات شهری (مراکز پلیس و ایستگاه های آتش نشانی) به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخت گردآوری شد. برای محاسبات آماری و تحلیل داده های پژوهش، از نرم  افزار Smart PLS استفاده شد و اطلاعات پژوهش به دو شیوه ­کتابخانه ای و میدانی گردآوری گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که شاخص های جهت گیری توافقی و بینش راهبردی و مشارکت به ترتیب بیشترین اثر را بر ارتقاء خدمات در بخش تجهیزات شهری (مراکز پلیس و ایستگاه های آتش نشانی) در سطح محله شهید رجائی مشهد دارند.

کلیدواژه‌ها

• ارتقاء خدمات
• حکمروایی
• حکمروایی خوب شهری
• سکونتگاه غیر رسمی
• محله شهید رجائی مشهد

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

The Impact of Good Urban Governance on the Enhance of Services Provided for Non-Official Settlements (Case Study: Shahid Rajaei Neighborhood of Mashhad, Iran)

نویسندگان [English]

• Mehdi Safari ¹
• katayoon alizadeh ²
• Hamid Jafari ²

¹ Ph.D. Student in urban geography, Department of Geography, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran

²

چکیده [English]

Extended Abstract

Introduction

Mashhad is located in Khorasan Razavi Province, Iran, and is the second largest city of this country. According to the latest statistics of the Urban Renewal Organization of this city, it has 69 marginalized neighborhoods covering an area of approximately 3888 hectares. Shahid Rajaei neighborhood (Qaleh Sakhteman) has been one of the villages on the outskirts of Mashhad that, due to its location which is beside the city's main roads, over the past years came under the city's influence and became part of the service area. Considering its population, the neighborhood has severe shortages in service provision. Among the most recent approaches to urban management is good urban governance that takes into account the well-being of all residents.
Considering the above-mentioned issues, this study tried to offer solutions to improve services regarding urban equipment (police stations and fire stations) considering the principles of good urban governance in Shahid Rajaei neighborhood, Mashhad. The scattered distribution of services in this neighborhood requires it to examine this issue in terms of urban planning to improve the mentioned services. Therefore, this study aimed to find solutions for improving services regarding the urban equipment (police stations and fire stations) based on good urban governance in Shahid Rajaei neighborhood of Mashhad.

Method

The statistical population of this descriptive-analytical research included all residents of Shahid Rajaei neighborhood of Mashhad. The size of the sample was determined to be 384, considering the statistical blocks in 2016 and using Cochran's formula. Among the indicators of good urban governance, six indicators (participation, following the law, agreement tendency, strategic vision, decentralization, and equity) were selected and researched as independent variables. Moreover, urban equipment services (police stations and fire stations) were selected as dependent variable. Data were collected through a researcher-made questionnaire. Since the studied area holds eight urban neighborhoods (Arvand, Ansar, Mow’oud, Poor Sina, Keshavarz, Ma’ghoul, Amir Abad, and Shahid Rajaei), questionnaires were randomly distributed among the members of the neighborhoods in proportion to their population. Structural equation modeling in Smart PLS software was applied to analyze the data. Moreover, Geographic Information Systems (GIS) software was used for generating maps. The data were gathered through both library resources and field methods.

Results

The average index of the variables based on a Likert scale showed that the current status of the indicators is low; that is, the scores that the respondents gave were moderate. This suggests that by strengthening the indicators of good urban governance in Shahid Rajaei neighborhood, service offering will be improved. The coefficient of determination showed that 80.7% of the changes in urban equipment services could be explained by good urban governance factors (i.e., participation, following the law, agreement tendency, strategic vision, decentralization, and equity).

Discussion and Conclusion

The comparison of the findings of this study with the findings of other studies will lead to a common framework. The goal of all these studies is to improve services, achieve a balanced distribution of land uses, and equitably distribute urban services. These studies also emphasize the suitable use of spaces as a means of enhancing social justice, creating equal opportunities for having different services, and providing suitable urban services to organize non-official settlements and ensure that all residents benefit from these services. The most significant difference between the findings of this research and the findings of other researches was its emphasis on urban managers’ agreement tendency (especially regarding the per capita share and utility services) amongst urban governance indicators in the non-official settlements. The results revealed that the indicators of agreement tendency, strategic vision, and participation hold the highest impact on improving services in the urban equipment (police stations and fire stations) in Shahid Rajaei neighborhood of Mashhad. Therefore, reaching an agreement upon the urban planning among urban managers for determining land uses at this city as well as the related regulations that originate from the strategic vision of these actors (i.e., governorate, municipality, department of roads and urban development, private organizations, etc.), will improve all the services in urban neighborhoods, especially such marginalized neighborhoods as Shahid Rajaei. This study recommended that service providers and actors in the field of good urban governance integrate different policies to achieve a great agreement and participation to improve services in this neighborhood.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Governance
• Good Urban Governance
• Non-Official Settlement
• Service Improvement
• Shahid Rajaei Neighborhood
• Mashhad

مراجع

1. ابراهیم زاده، ع.، و اسدیان، م. (1392). تحلیل و ارزیابی میزان تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران مورد شناسی؛ شهر کاشمر. جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، 6، 30-17.
2. اسماعیل نژاد، م.، و اسکندری ثانی، م. (1395). مکان‌یابی تأسیسات و تجهیزات شهری در راستای بهره‌وری از زمان طلایی مدیریت بحران مطالعه: ایستگاه ‌های آتش‌نشانی شهر بیرجند. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران ، 6(3)، 263-252
3. اصغری زمانی، ا.، علیزاده زنوزی، ش.، و غلامحسینی، ر. (1397). سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربری‌های خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت (مطالعه موردی؛ مناطق شهر مرند). آمایش محیط، 11(43)، 1-20.
4. پوراحمد، ا.، پیری، ا.، محمدی، ی.، پارسا، ش.، و حیدری، س. (1397). حکمروایی خوب شهری در محله های شهری (مورد مطالعه: شهر مریوان). فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 24، 98-81.
5. پوراحمد، ا.، و خلیجی، م.ع. (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک ویکور (مطالعه موردی شهر بناب). برنامه ریزی فضایی، 4(2)، 1-16.
6. حکمت نیا، ح.، ملکی، م.، موسوی، م.ن.، و افشانی، ع. (1396). سنجش میزان تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران (مطالعۀ موردی: شهر ایلام).پژوهش های جغرافیای انسانی، 49(3)، 607-619.
7. حکیمی، ه.، الهامی، ن.، و پورحسینی، م. (1397). ارزیابی و رتبه بندی توزیع خدمات شهری در سکونتگاه های غیررسمی مطالعه موردی؛ کالانشهر تبریز. فصلنامه شهـر پایـدار، 1(4)، 71-75.
8. حیدری، ر.، و رستمی، م. (1393). ارزیابی و ارائه الگوی بهینه مکانیابی به منظور تأسیس ایستگاه های آتشنشانی با استفاده از GIS(مطالعه موردی: شهر کرمانشاه). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 2، 99-87.
9. رضائی، م.، و شمس الدینی، ع. (1398). تحلیلی بر رابطۀ حکمروایی خوب شهری و عدالت اجتماعی در فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر فردوسیه – شهرستان شهریار). آمایش محیط، 12(45)، 48-25.
10. رفیعی کیا، ه. (1399). عارضه یابی سیستم عملکرد خدمات کلانتری و ارائه راهکارهای بهبود (مورد مطالعه: کلانتری های شهر تهران). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 13(1) (پیاپی 49)، 21-46.
11. رهنما، م.ر.، و یعقوبی، م. (1401). توانمندسازی سکونتگاه غیر رسمی شهرک شهید رجایی مشهد. فصلنامه توسعه پایدار شهری و منطقه ای، 3(2)، 23-1.
12. زیاری، ی.ع.، و یزدانپناه، س. (1390). مکان یابی ایستگاه های آتشنشانی با استفاده از مدل AHP ، (مطالعه موردی شهر آمل). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 6(14)، 74-87.
13. سجادیان، ن.، سیدعلی پور، س.خ.، کشتکار، ل.، و مریدی، و. (1394). بررسی نظام توزیع فضایی و تحلیل مکان گزینی کلانتری های شهر اهواز با استفاده از تحلیل سلسله- مراتب فازی (FAHP) .پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 3(9)، 1-24.
14. شیخی، ح.، منصوری، س.، و نصراللهی، د. (1396). تحلیل فضایی نواحی شهر بروجرد از نظر برخورداری از خدمات شهری با الگوهای تصمیم‌گیری چند‌معیاره. برنامه ریزی فضایی، 7(2)، 1-20.
15. علوی، س. ع.، شاکری منصور، ا.، و گروسی، ع. (1397). سنجش توزیع فضایی فقر شهری با استفاده از مدل های تصمیم گیری در GIS (مطالعه موردی: مناطق 21 گانه شهر بابل). مجله علوم جغرافیایی، 14(82)، 197-181.
16. علوی، س.ع.، سالاروند، ا.، احمدآبادی، ع.، و بسحاق، م.ر. (1391). تحلیل فضا-مکانی عملکرد ایستگاههای آتشنشانی بر پایه مدیریت بحران با استفاده از روش تلفیقی MCDM و تحلیل شبکه. دو فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت بحران، 2، 65-57.
17. غلامی، م.، شیبانی امین، ع.، صفرعلی زاده، ا.، و حسین زاده، ر. (1396). اولویت بندی مؤلفه های حکمروایی شایسته شهری از دیدگاه فعالان بخش مدیریت شهری (مورد مطالعه، شهر بوکان). جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 7(4)، 88-77.
18. فنی، ز.، روشن، ع. (1396). مکان گزینی ایستگاه های آتشنشانی با رویکرد پدافند غیرعامل مطالعه موردی: شهر بهبهان. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، 26(101)، 92-81.
19. قانونی، ح.، هاشمی، ع.، و کریمی خوزانی، ع. (1401). چهارچوب ارزیابی عملکرد کلانتری ها بر اساس طرح تحول کلانتری و پاسگاه. پژوهش های مدیریت انتظامی (مطالعات مدیریت انتظامی)، 17(1)، 135-177.
20. کیانی، ا.، و صفرزایی، ع. (1392) ، بررسی و ارزیابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی شهر زابل با روش مدل چندمعیاری (با تأکید بر اولویت‌های راهبردهای کاهش مخاطرات شهری). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 92(3)، 142-123.
21. محمدی، ع.ر.، هاشمی معصوم، آ.، و محمدی، چ. (1400). تحلیل فضایی توزیع و دسترسی به خدمات شهری در سطح محلات شهری با رویکرد عدالت فضایی) مطالعه موردی؛ کاربری های تجاری شهر اردبیل، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(63)، 117-99.
22. ملکی، س.، آروین، م.، بذرافکن، ش. (1397). بررسی نقش الگوی حکمروایی خوب شهری در تحقق شهر تاب آور (مطالعه موردی: شهر اهواز)، دانش شهرسازی، 2(4)، 18-1.
23. موسوی، م.ن.، امیدوارفر، س.، حسین زاده، ر.، و بایرام زاده، ن. (1401). تحلیل عدالت فضایی در توزیع کاربری های خدماتی در مناطق شهری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه-ارومیه). جغرافیا و مطالعات محیطی، 11(43 )، 162-177.
24. نجفی، م.، سید علیپور، س.خ.، و نوایی، ح. (1399) مکان گزینی مراکز انتظامی در نواحی حاشیه نشین (مطالعه موردی: شهر بومهن). فصلنامه علمی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، 1(4)، 1222-1205.
25. نصیری، ا. (1393). چالش های فقر شهری و ضرورت رویکرد راهبردهای اجتماع محور در سکونتگاه های غیر رسمی (مطالعه موردی: محله بی سیم شهر زنجان). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 27، 168-153.
26. نوری، س.، و محمدی، ع.ر. (1396). تعیین عرصه های مناسب مکان گزینی کلانتری ها برای بهبود امنیت فضا مطالعه موردی اردبیل. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران (پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی)، 6(3) (پیاپی 18)، 97-115.
27. نوری، م.، رضایی م.ر.، و یاراحمدی، م. (1400). تحلیل اهمیت – عملکرد شاخص‌های حکمروایی خوب در شهر میراث جهانی یزد. فصلنامه علمی – پژوهشی- برنامه ریزی شهری، 12(46)، 16-1.
28. هاشمی بیستونی، م.ر.، و شمس، م. (1398). تحلیل و ارزیابی شاخص های حکمروایی خوب شهری و تأثیر آن بر متغیر توسعه گردشگری در شهر بیستون. جغرافیایی فضای گردشگری، 9(33)، 35-15.

 

29. Asadzadeh, A., Fekete, A., Khazai, B., Moghadas, M., Esfandiar Zebardast, M. (2023). Capacitating urban governance and planning systems to drive transformative resilience. Sustainable Cities and Society, 96, 1-16
30. Fajle Rabbi, A., Sadia Alam, M., & Meher Nigar, N. (2020). Towards vertical spatial equity of urban facilities: An integration of spatial and aspatial accessibility, Journal of Urban Management, 77-92.
31. Linteloa, D.J.H.te., Gupte, J., McGregorb, A., Lakshmana, R., & Jahanc, F. (2018). Who fails, survives or grows in informal settlements in Bangladeshi cities, Cities, 72(B), 391-402.
32. Rigon, A. (2022). Diversity, justice and slum upgrading: An intersectional approach to urban development. Habitat International, 130, 102691.
33. Song, K., Chen,Y., Duan, Y., & Zheng, (2023). Urban governance: A review of intellectual structure and topic evolution. Urban Governance, 3(3), 169-185.