بررسی جایگاه پردیس های تاریخی برای تحریک توسعه در بازآفرینی شهری ( مورد مطالعه: مجموعه مفخم بجنورد)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• حسن پارسی پور ¹
• صابر محمدپور ²
• فروغ خزاعی نژاد ³

¹ استادیار، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیاو برنامه ریزی شهری،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد،ایران

² استادیار، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

³ استادیار، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیاو برنامه ریزی شهری،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgusd.2024.81946.1311

چکیده

آنچه که در اثر رشد شتابان شهرنشینی و تغییرات فضایی کالبدی قسمتی از محلات بافتهای تاریخی به خوبی مشهود است ناکارآمدی کارکردی آنهاست که علی رغم این افت ، هنوز ارزش‌هایی را در خود نهفته دارد. بافت قدیم شهر بجنورد دارای مشکلات و پتانسیل هایی در سیستم های مختلف مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی است. برخی از مشکلات و پتانسیل های مذکور نشأت گرفته ازحوزه فراگیر بافت قدیم شهر می باشد. وجود دو اثر باقیمانده عمارت و آیینه خانه از مجموعه دارالحکومه مفخم پتانسیلی است که می تواند در بازآفرینی بافت قدیم اثربخش باشد. روش تحقیق پژوهش حاضر بر اساس نوع توصیفی – تحلیلی بوده و بر اساس هدف، توسعه ای – کاربردی است. علاوه بر اطلاعات جمع آوری شده کتابخانه ای، تعداد 30 پرسشنامه از سه نهاد اداری و به شکل نمونه طبقه­بندی شده توسط مدیران تکمیل شد. نتایج حاصل از تحقیق بر مبنای مدل SWOT و  QSPMنشان می دهد که با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی عناصر مجموعه و پتانسیل گردشگری بجنورد، میزان آگاهی مردم با 26/5 نمره از اهمیت خاصی برخوردار است. بر این اساس پیشنهاد می گردد اقدامات مدیریتی همچون توجه به مدیریت یکپارچه سازمانهای مختلف، اقدامات اجتماعی همچون جلوگیری از بوجود آمدن فضاهای ناامن و پنهان برای افزایش امنیت اجتماعی محله و برگزاری رویدادهای ملی و منطقه ای در عرصه فضای باز مجموعه و اقدامات کالبدی همچون ایجاد یک میدان عمومی برای اجرای رویدادها و تعریف محور پیاده در حدفاصل دو اثر تاریخی عمارت و آیینه خانه می تواند در بازآفرینی بافت بسیار موثر باشد.

کلیدواژه‌ها

• بازآفرینی شهری
• بجنورد
• پردیس تاریخی
• دارالحکومه مفخم
• محرک توسعه

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Study of the place of historical campuses as a flagship development in urban regeneration (Study case: Mofkham Bojnourd collection)

نویسندگان [English]

• hasan parsipour ¹
• Saber Mohammadpour ²
• foroogh khazaeinejad ³

¹ university of kosar bojnourd

² Faculty member of university of Guilan

³ university of kosar bojnourd

چکیده [English]

What is clearly evident due to the rapid growth of urbanization and physical spatial changes in the major part of the localities of historical contexts is their functional inefficiency, which, despite this decline in status, still contains values that need to be recreated. The old texture of Bojnord city has problems and potentials in various management, social, economic and physical systems. Some of the mentioned problems and potentials are derived from the scope of the old context and the overall system that governs the city, which are the majority of urban management problems of this type. As a flagship development, it should be effective in the regeneration of the neighborhood, the old context and the whole city. This research is a type of applied research that is done with a descriptive-analytical method. The results of the research show that the revitalization of the Dar al-Hukomah complex in the form of a historical campus can be the starting point and a project that drives development to recreate the old fabric of the city, and management measures such as attention and a macroscopic and systematic view in planning and attention to integrated management and cooperation. Various organizations involved in the implementation of measures, social measures such as preventing the creation of unsafe spaces and hidden spaces in order to increase the social security of the neighborhood and the necessity of holding national and regional events with a cultural background in the open space of the complex and physical measures such as creating an arena The public square and open space for the implementation of events and the definition of the pedestrian axis in North Shariati Street, located between the two historical monuments of the mansion and the Mirror House, can be very effective and efficient in re-creating the neighborhood and its texture.

کلیدواژه‌ها [English]

• historic campus
• flagship development
• urban regeneration
• Daral-Hokuma Mofkham
• Bojnourd

مراجع

1. ارزمانی م، و وطن پرست، م، و معتمدی، م. (1399). راهکارهای مشارکتی در تدوین شاخص­های بازآفرینی شهر بجنورد با رویکرد توسعه پایدار، مطالعات هنر اسلامی، دوره 16، شماره 38، صص 20-37.
2. ایازی، س. (1389). سکونتگاه­های غیر رسمی و برنامه­ریزی­های اجتماع­محور، فصلنامه سپهر، سال نوزدهم، شماره 73، بهار 1389، صص 64-73.
3. بنی عامریان، ح، و عندلیب، ع، و جهانشاهلو، ل. (1400). تبیین مدل نظری عوامل مؤثر بر بازآفرینی مراکز تاریخی از منظر محرکهای توسعه شهری، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال سیزدهم، شماره چهل و هفتم، پائیز 1400، صص 15-29.
4. بوچانی، م، و بهرام پوری، آو جهانشاهی، س. (1400). بازآفرینی بافت تاریخی مبتنی بر توسعه میان­افزا؛ راهکاری در پایداری اجتماعی-اقتصادی شهر، فصلنامه اقتصاد و برنامه ریزی شهری دوره 2، شماره 1، بهار 1400، صص 19-27.
5. بهزادی، س، و جلیلی صدرآباد، س. (1402). بررسی نقش دفاتر تسهیلگری و توسعه محلی در توانمندسازی محدوده­های هدف توسعه (نمونه مطالعاتی: محله ناصرخسرو اصفهان)،مجلّة جغرافیا و توسعة فضای شهری، سال دهم، شمارۀ 1 ، بهار 1402، شمارۀ پیاپی 20، صص 12157-174.
6. پارسی پور، ح. (1394). ظرفیت سنجی فضایی در برنامه ریزی توسعه درونزای شهر (مطالعه موردی : شهر بجنورد)، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
7. پارسی­پور، ح. (1400). امکان سنجی بلندمرتبه سازی شهر بجنورد، نشریه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، دوره 16، شماره 55، تابستان 1400، صص 269 –
8. پوراحمد، ا، و اکبرنژاد بایی، ر. (1390). هرم بازآفرینی بافت تاریخی شهری با استفاده از مدل SWOT (نمونه موردی، بافت تاریخی شهر بابل)، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی چشمانداز زاگرس، سال سوم، شماره 9، پاییز 1390، صص 81-107.
9. رجبی، ا. (1400). شناسایی پیشران­های کلیدی مؤثر بر بازآفرینی بافت تاریخی شهر تبریز با رویکرد آینده­پژوهی ، فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی ، سال ششم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1400 ، صص 211-237.
10. رضایی، س، و کریمیان بستانی، م، و میری، غ. (1401). شناسایی پیشرانهای موثر در بازآفرینی شهری سکونتگاههای غیررسمی با رویکرد آینده پژوهی (نمونه موردی: شهر زاهدان) ،مجلّة جغرافیا و توسعة فضای شهری، سال نهم، شمارۀ 4 ، زمستان1401، شمارۀ پیاپی 19، صص 127-149
11. شیخی­نصب، م، و اذانی، م و مومنی،م، و محمدی ده چشمه، م. (1400). تحلیل عوامل مؤثر بر بازآفرینی بافت­های تاریخی از منظر توسعه گردشگری، مجلّة جغرافیا و توسعة فضای شهری، سال هشتم، شمارۀ 1 ، بهار و تابستان 1400، شمارۀ پیاپی 14، صص 123-144
12. صدری، آ، و بانکیان تبریزی، آ، و رفایی ش. (1398). تأثیر پیاده راه بر افزایش تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری بجنورد( نمونه موردی: حیابان طالقانی، محدوده میدان شهید تا مخابرات)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 19، شماره 54 ، پاییز 1398، صص 81 –
13. صنیعی­پور، ح، و شراره، ف، و میرزا علی م. (1396). وا کاوی معماری سنتی دوره قاجار در عمارت دارالحکومه مفخم بجنورد، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۲ شماره ۲، تابستان 1396، صص 75 –
14. عین الهی، د، و قنبران، ع. (1401). بازآفرینی فرهنگ مبنای مراکز شهری با تاکید بر احیای عناصر تاریخی و ایجاد فضاهای هویتمند؛ مطالعه موردی: مرکز شهر تکاب، شهرسازی ایران، دورۀ 8 ،شمارۀ 5 ، بهار و تابستان 1041 ،صفحه 1-20.
15. فنی، ز، و شیرزادی، ف. (1397). تحلیل عوامل موثر بر بازآفرینی فضاهای تاریخی شهر (مطالعه موردی: میدان مشق، تهران)، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی دوره 13 ،شماره 1( پیاپی42) ، بهار 1397، صص 179-197.
16. قانع، ما، و آروین، م، و ملکی، س. (1399). سنجش قابلیت بهره­گیری از محرک­های توسعه شهری در بازآفرینی بافت فرسوده (مورد شناسی: محله شاه جوق سمنان) ، جغرافیا و آمایش شهری و منطقه­ای، سال 10 ، شماره 34، بهار 1399، صص 1-22.
17. قربانی، ر، و اصغرزمانی، ا، و طاهونی، م.(1401). تحلیل مولفه­های بازآفرینی پایدارشهری در محلات شمالی بافت تاریخی – فرهنگی تبریز با رویکرد انسجام و پیوستگی، مجلّة جغرافیا و توسعة فضای شهری، مقاله آماده انتشار، فروردین 1401، صص 1-28
18. مرادی، ف، و سعیده زرآبادی، ز، و ماجدی، ح. (1398). واکاوی اصول بازآفرینی شهری فرهنگ- مبنا با رویکرد ارتقای رقابت پذیری، فصلنامه باغ نظر ، شماره 16 (70)، بهار 1398.
19. مظفری، ص. (1386). بررسی ساختار معماری عمارت دارالحکومه مفخم بجنورد، پایان نامه کاردانی مرمت و احیاء بناهای تاریخی، دانشگاه گلستان، گرگان.
20. مهدیزاده، ج. (1383). نظریه­های جدید اقتصادی- اجتماعی در مطالعات شهری بحث سوم نظریه­های جامعه شناختی در مطالعات شهری، مجله جستارهای شهرسازی، شماره نهم، تابستان 1383، صص 21-31.
21. نوریان، ف، و آریانا، ا. (1391). تحلیل چگونگی حمایت قانون از مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری مطالعه موردی : میدان امام علی (عتیق) اصفهان ، نشریه هنرهای زیبا ، دوره 17 ، شماره 2 ، تابستان 1391 ، صص 27-15.
22. وزارت راه و شهرسازی، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران. (1394). مجموعه قوانین و مقررات بازآفرینی شهری پایدار،  انتشارات سازمان عمران و بهسازی شهری، تهران، چاپ اول.
23. وزارت راه و شهرسازی، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران. (1395). جستار کیفیت در تجربه­های بازآفرینی شهری – دفتر سوم،  انتشارات سازمان عمران و بهسازی شهری، تهران، چاپ اول.
24. هاشم پور، پ، و نژاد ابراهیمی، ا، و یزدانی ث. (1397). کاربست رویکرد زمینه گرایی در بازآفرینی بافت­های تاریخی (نمونه موردی : میدان صاحب الامر تبریز)، دو فصلنامه معماری شهری پایدار، سال ششم، شماره یک، بهار و تابستان 1397، صص 124-105.

 

25. Abedini A., & Khalili, A. (2019). Determining the capacity infill development in growing metropolitans: A case study of Urmia city, Journal of Urban Management, Volume 8, Issue 2, August 2019, Pages 316-327.
26. Alpopi C. & Manole. (2013). Integrated Urban Regeneration - Solution for Cities Revitalize, International Economic Conference of Sibiu 2013 Post Crisis Economy: Challenges and Opportunities, IECS 2013, Procedia Economics and Finance 6 ( 2013 ) 178 – 185.
27. Chahardowli M. & Sajadzadeh H. (2022). A strategic development model for regeneration of urban historical cores: A case study of the historical fabric of Hamedan City, Land Use Policy, Volume 114, March 2022.
28. Doberstein C. & Hickey R. & Li E. (2016). Nudging NIMBY: do positive messages regarding the benefits of increased housing density influence resident stated housing development preferences? Land Use Policy 54, 276–289.
29. Gokce D. & Tanriverdi kaya A. (2019). Urban regeneration approaches in historic urban fabric in architectural students’ proposals: a case study in yukari mahalle, akcakoca.
30. Gunder M. (2011). Commentary: Is Urban Design Still Urban Planning? An Exploration and Response, Journal of Planning Education and Research 31(2) 184–195.
31. Mason D. & Victoria A. (2008). Community-based and Poverty Alleviation in Oaxaca Mexico, Journal Education and Research, NO 27, PP 245-260.
32. Ozlati E. & Nasr T. (2015). Regeneration of Historical Fabrics with the Approach of Mental Image and Memory of the Places (Case study: Shiraz Historic Pathway “Khaneghah Ahmadi”), European Online Journal of Natural and Social Sciences Vol.3, No.3 Special Issue on New Trends in Architecture, Civil Engineering, and Urban Studies,pp 356-368.
33. Rafieiyan M. & Mohammadi Aydaghmish. (2016). Proposing a Conceptual Framework of Urban Regeneration Interaction and Entrepreneur City in Achieving Place Marketing, A Quarterly Journal of Urban Economics and Management, Vol. 5, No2(18), 1 -20.
34. Un-habitat.(2021). Urban regeneration as a tool for inclusive and sustainable recovery, Report on the Expert Group Meeting, 1 - 2 December 2021, in Bilbao, Basque Country, Spain, ConferencePaper,https://www.researchgate.net/publication/332106251, pp 103-117.