قابلیت پاسخگویی ساختارهای شهری به ادراک مولفه‌های محیطی با توجه به سطوح مختلف حرکتی عابران پیاده(نمونه موردی : بافت تاریخی شهر زنجان)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• مینا محاسن نیاری ¹
• علیرضا عندلیب ²
• حمید ماجدی ³

¹ دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکدۀ عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² دانشیار گروه شهرسازی، دانشکدۀ عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³ استاد گروه شهرسازی، دانشکدۀ عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22067/jgusd.2025.89954.1463

چکیده

قابلیت پاسخگویی ساختارهای شهری به ادراکات محیطی در بافت­های تاریخی شهر به طور فزاینده­ای برای بهبود شرایط زندگی شهری و پرداختن به چالش­های مدرن شهرنشینی بسیار مهم شناخته می­شود. شهر زنجان دارای 146 هکتار بافت با ارزش منحصربه فرد تاریخی و فرهنگی است. از این­رو هدف تحقیق حاضر سنجش قابلیت پاسخگویی ساختارهای شهری برای درک اجزای محیطی باتوجه به سطوح حرکتی عابر پیاده و شناسایی عوامل کلیدی موثر در بافت تاریخی شهر زنجان می­باشد.  روش تحقیق در پژوهش حاضر از نظر نوع، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر پیمایش میدانی است. تعداد 384 نفر با سطح خطای 05/0 درصد با فرمول کوکران به روش نمونه­گیری تصادفی جهت رسیدن به هدف مورد پرسش­گری قرار گرفت. . به منظور تعیین سرعت حرکت پیاده نسبت به فضای ادراکی و ارتباط آنها از تکنیک مشاهده و عکس­برداری استفاده شد. رصدها در یک زمان مشخص ساعات صبح(10 تا 12) و عصر(5 تا 7) در میان مردان و زنان در یک ماه در روزهای تعطیل و عادی درنظر گرفته شد. قابلیت پاسخگویی ساختار شهری برای ادراک محیطی با توجه به سرعت عابران پیاده در محورهای مورد مطالعه براساس عملیات تحلیل­ فاصله مستقیم(Euclidean Distance) در سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گردید. شناسایی عوامل کلیدی موثر بر قابلیت­های ساختارهای شهری از نظر شهروندان و پنل کارشناسی و دلفی استخراج و براساس مدل معادلات ساختاری در نرم افزار آماری لیزر انجام گردید. نتایج نشان داد که محورهای مورد مطالعه به تناسب ساختارها و عناصر شهری پاسخ­های متفاوتی در ارتباط با ادراک محیطی با توجه سرعت حرکات عابران پیاده داشته­اند. نقطه شماره 3 به عنوان قلب بافت تاریخی دارای کیفیت زیباشناختی و بصری مناسبی بوده و به علت تمرکز بالای کاربری­های خدماتی و تجاری و مجموعه­هایی همچون بازار، مسجد جامع، خانه­های قدیمی، بافتی با هویت ایجاد نموده است. همچنین در شناسایی عوامل کلیدی باتوجه به تاثیر عناصر مختلف شهری، متغیرها در 5 بّعد اصلی پیاده­محوری، احساس امنیت در فضای عمومی، مبلمان شهری، کیفیت منظر و محیط و دسترسی به فضاهای عمومی استخراج شدند. بدین ترتیب پاسخگویی ساختارهای شهری به ادراکات مولفه‌های محیطی نیاز به رویکردی جامع و چندبعدی دارد. این رویکرد علاوه بر بهبود جابجایی عابران پیاده و کاهش مشکلات حمل‌ونقل در محیط‌های شهری می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و رضایت آنها از فضاهای عمومی کمک شایانی نماید.
 
 

کلیدواژه‌ها

• قابلیت پاسخگویی
• ساختارهای شهری
• ادراک مولفه­های محیطی
• سطوح حرکتی
• عابران پیاده
• شهر زنجان

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Ability of Urban Structures to Respond to the Perception of Environmental Components Based on Different Movement Levels of Pedestrians (Case Study: the historical context of Zanjan)

نویسندگان [English]

• Mina MahasenNeyari ¹
• Alireza andalib ²
• Hamid Majedi ³

¹ PhD student in Urban Planning, Islamic Azad University, Tehran Branch

² Associate Professor, Department of Urban Planning and Architecture, Azad University, Science and Research Branch, Tehran

³ Science and Reserch Branch, Islamic Azad University

چکیده [English]

The ability of urban structures to respond to environmental perceptions in historical contexts is increasingly recognized as important for improving urban living conditions and addressing modern challenges of urbanization. The research aims to measure urban structures' responsiveness to environmental components based on pedestrian movement levels and identify key effective factors in Zanjan city's historical context. The research method in the current study is descriptive-analytical based on field survey. A total of 384 people were questioned with an error level of 0.05% using Cochran's formula by random sampling to achieve the goal. In order to determine the speed of pedestrian movement in relation to the perceptual space and their relationship, observation and photography techniques were used. Observations were taken at a certain time in the morning (10 to 12) and evening (5 to 7) among men and women. The study conclusively demonstrated that the different pedestrian axes exhibited varying environmental perceptions based on urban structures and elements, as well as pedestrian movement speed. Following extensive renovations and improvements, the Sabzeh Maidan pedestrian axis now unequivocally boasts exceptional aesthetic and visual quality, with a high concentration of service and commercial establishments such as the bazaar, the Grand Mosque, old houses, and historical textures at its center, creating a fabric with a distinct identity. Key factors were unequivocally identified, and variables were decisively extracted in 5 main dimensions: pedestrian-oriented design, public space security, urban furniture, landscape and environmental quality, and access to public spaces. In essence, urban spaces must be designed to indisputably attract citizens and pedestrians, but it's crucial to note that not all urban plans effectively integrate these elements.

کلیدواژه‌ها [English]

• Responsiveness
• urban structures
• perception of environmental components
• movement levels
• pedestrians