تحلیل کیفیت محیط محله های مسکونی با رویکرد روان شناسی مثبت (گرا، نگر) (مورد مطالعه: محله بافت قدیم جعفریه شهر زنجان)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• شهرام محمدی ¹
• مهین نسترن ²
• همایون نورائی ³

¹ دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی ،دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان،ایران

² دانشیار گروه شهرسازی ، دانشکده معماری و شهرسازی ،دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان،ایران

³ دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

10.22067/jgusd.2025.90204.1468

چکیده

نظر به افزایش روزافزون اهمیت مطالعات کیفیت محیط شهری، موضوع کیفیت روان شناختی شهر نیز بیش از پیش مورد توجه قرار یافته است. در این بین روان شناسی مثبت به عنوان شاخه ای جدید از علم روان شناسی، امکان تحلیل جدیدتری را با توجه به شرایط و مسائل کنونی شهرهای کشورمان در اختیار می گذارد. بر این اساس هدف مطالعه حاضر بهبود وضعیت کیفیت محیط کالبدی و عملکردی محله بافت قدیم جعفریه شهر زنجان با رویکرد روان شناسی مثبت می باشد. پژوهش حاضر در زمره پژوهش های اکتشافی- تحلیلی قرار می گیرد. رویکرد پژوهش ترکیبی بوده و از نظر کاربست نتایج می توان آن را در زمره پژوهش های کاربردی به شمار آورد. گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای و روش های میدانی انجام گردیده است. گردآوری و ارزیابی داده های مرتبط با کیفیت محیط، از طریق پرسشنامه محقق ساخته بوده و جهت ارزیابی وضعیت بهزیستی روان شناختی ساکنان از پرسشنامه 54 سوالی ریف استفاده شده است. نمونه آماری مورد مطالعه شامل 90 پلاک مسکونی می باشد که به صورت سیستماتیک و با مراجعه به درب منازل مورد پرسش گری قرار یافته اند. جهت تجزیه و تحلیل شاخص های اثرمحور از مدل سازی معادلات ساختاری و از نرم افزار Smart PLS سوده برده شده است. داده های مشاهده کارشناسی نیز با استفاده از روش تحلیل کیفی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج به دست آمده نشان می دهند که سازه بهزیستی روان شناختی در محله بافت قدیم جعفریه به میزان 241/0 توسط شاخص های اثرمحور کیفیت محیط کالبدی و عملکردی تبیین می گردد. همچنین شاخص های مشاهده کارشناسی نیز از طریق مولفه های معابر، کاربری زمین و دید و منظر روابط موثر معناداری را با برخی از زیرمقیاس های سازه بهزیستی روان شناختی برقرار می نمایند.

کلیدواژه‌ها

• بافت قدیم
• کیفیت محیط
• روان شناسی مثبت
• بهزیستی روان شناختی
• شهر زنجان

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Analysis of the environmental quality of residential neighborhoods with positive psychology approach (Study case: Jafarieh neighborhood of the old texture of Zanjan city)

نویسندگان [English]

• shahram mohamadi ¹
• mahin nastaran ²
• Homayoon Nooraie ³

¹ PhD student of urban planning, faculty of architecture and urban planning, Art university of Isfahan, Isfahan, Iran

² Associate Professor of Urban Planning Department, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art university of Isfahan, Isfahan, Iran

³ Associate Professor of Urban Planning Department, Faculty of Architecture and Urban Planning, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Due to the increasing importance of urban environment quality studies, the subject of the psychological quality of the city has also received more attention. Meanwhile, positive psychology, as a new branch of psychological science, provides the possibility of newer analysis according to the current conditions and problems of the cities of our country. So, the aim of the present study is to improve the quality of the physical and functional environment of Jafarieh neighborhood in Zanjan city with a positive psychology approach. The current research is classified as exploratory-analytical research. The approach of the research is mixed and in terms of the application of the results, it can be considered as applied research. Collecting the required data and information has been done through library studies and field methods. The collection and evaluation of data related to the quality of the environment was done through a researcher-made questionnaire, and 54-question Ryff questionnaire was used to evaluate the psychological well-being of the residents. The statistical sample includes 90 residential houses, which were questioned systematically by referring to the doors of the houses. Structural equation modeling and Smart PLS software have been used to analyze effect-oriented indicators. Expert observation data have also been evaluated using the qualitative analysis method. The results show that the structure of psychological well-being in Jafarieh neighborhood is explained by effect-based indicators of the quality of the physical and functional environment to the extent of 0.241. Also, expert observation indicators establish significant relationships with some subscales of the psychological well-being structure through the components of passages, land use, and scene and landscape.

کلیدواژه‌ها [English]

• Old texture
• Environmental quality
• positive psychology
• psychological well-being
• Zanjan city