سنجش و تحلیل شاخص های زیست‌پذیری شهر مشهد از دیدگاه زائران و گردشگران (نمونه موردی: منطقه ثامن مشهد)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• زهرا پوری ¹
• محمد علی احمدیان ²
• هادی قنبرزاده دربان ³

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی بینالود مشهد، مشهد، ایران

² دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران

³ دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/gusd.v6i2.75541

چکیده

هدف مقاله پیش­رو، شناسایی و سنجش شاخص­های زیست­پذیری منطقه ثامن به عنوان قلب مذهبی و اقتصادی شهر مشهد از دیدگاه گردشگران ساکن در این منطقه می­باشد. لذا در این مطالعه به شناسایی و تحلیل شاخص­های زیست­پذیری این منطقه پرداخته شد. جامعه آماری شامل دو گروه می­باشد: الف) خبرگان شهرداری منطقه ثامن مشهد اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی (25N=) جهت شناسایی شاخص­های زیست­پذیری و ب) گردشگران و زائران جهت بررسی عوامل مؤثر بر زیست­پذیری منطقه که با استفاده از فرمول کوکران برای جامعه نامحدود، 291 بصورت تصادفی انتخاب شدند. جهت تجزیه­و­تحلیل داده­ها از تکنیک دلفی و معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد شاخص­های نهایی مؤثر بر زیست­پذیری منطقه مشتمل بر 27 شاخص می­باشد که در 4 گروه: اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست­محیطی دسته­بندی شد. همچنین، شاخص­های اجتماعی و فرهنگی به­ترتیب از بیشترین و کمترین تأثیر بر زیست­پذیری منطقه برخوردار می­باشند. علاوه براین، در میان زیرشاخص­های اجتماعی، امنیت عمومی (89/0)، در میان زیرشاخص­های فرهنگی، کیفیت خدمات زیارتی (84/0)، در میان زیرشاخص­های اقتصادی، محل اقامت مناسب (87/0) و در میان زیرشاخص­های زیست­محیطی، وضعیت ترافیک (98/0) از بیشترین تأثیر بر زیست­پذیری منطقه برخوردار می­باشند. در نهایت راهکارهایی که در ادامه به ان اشاره خواهد شد و در جهت بهبود وضعیت زیست­پذیری منطقه و افزایش تعداد روزهای اقامت زائر و گردشگر ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

• زیست پذیری
• برنامه ریزی شهری
• گردشگری مذهبی
• منطقه ثامن
• مشهد

20.1001.1.25383531.1398.6.2.3.5

عنوان مقاله [English]

Evaluating and Analyzing the Livability Indices in Mashhad from the Views of Tourists and Pilgrims (Case Study: Samen District, Mashhad)

نویسندگان [English]

• Zahra Pouri ¹
• Mohammadali Ahmadian ²
• Hadi Ghanbarzadeh Darban ³

¹ PhD Candidate in Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Mashhad Branch, Mashhad, Iran; Faculty Member of Binaloud Institute of Higher Education

² Associate Professor in Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Mashhad Branch, Mashhad, Iran

³ Associate Professor in Geography and Urban Planning, Islamic Azad University, Mashhad Branch, Mashhad, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

• Livability
• Urban Planning
• Religious Tourism
• Semen District
• Mashhad

مراجع

• آزادخانی، پاکزاد. محمدزاده، ژیلا. تیموری، سرور. سرابی، محمد. (۱۳۹۵)، بررسی اثرات زیست محیطی توسعه گردشگری شهری ازدیدگاه شهروندان مطالعه موردی شهرایلام، دومین کنفرانس بین المللی یافته های نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران، کنفدراسیون بین المللی مخترعان جهان (IFIA)،  دانشگاه جامع علمی کاربردی.
• امیری، دنیا. جانباز قبادی، غلامرضا. (۱۳۹۵)، سنجش و ارزیابی نقش گردشگری در زیست پذیری اجتماعی فرهنگی مطالعه موردی شهر نور، سومین کنفرانس بین المللی علوم و مهندسی، استانبول- کشور ترکیه.
• ایراندوست، کیومرث. عیسی لو، علی اصغر. شاهمرادی، بهزاد. (۱۳۹۴)، شاخص زیست پذیری در محیط های شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر مقدس قم، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، 4 (13).
• بندرآباد، علیرضا. (1390)، شهر زیست پذیر، از مبانی تا معانی، تهران، انتشارات آذرخش.
• پارساپور، سارا. رفیعی، هادی. رهنما، علی. (1395)، بررسی عوامل اقتصادی و دموگرافیک مؤثر بر تمایل به خرید زائران و گردشگران از بازار (مطالعه موردی: بازار سنتی رضا (ع) و بازار مدرن الماس شرق در شهر مشهد)، اولین همایش بین المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل): 512-502.
• جانی، سیاوش. دنیابین، فهیمه. (1396)، بررسی عوامل مؤثر بر تعداد و طول اقامت گردشگران ملی: مطالعه بین استانی، برنامه ریزی و توسعه گردشگری، 6(22): 53-30.
• جعفری اسدآبادی، حمزه. عزیزی، اصغر. (1393)، زیست پذیری وتوسعه پایدار ضرورتی برای شهرهای امروزی، کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، مؤسسه بین المللی مطالعات معماری و شهرسازی مهراز شهر.
• حیدری، تقی. (1395)، تحلیل زیست پذیری بافت های فرسوده شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر زنجان)، رساله دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی.
• خراسانی، محمدامین. (1391)،  تبیین زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی: مطالعۀ موردی شهرستان ورامین، رسالۀ دکتری به راهنمایی دکتر محمدرضا رضوانی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.
• رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر. موعد، علی. تولایی، سیمین. موسوی، میرنجف. (1395)، تحلیل فضایی منطقه کلانشری تبریز با رویکرد زیست پذیری، فضای جغرافیایی، 16(54): 176-155.
• رفیعی، هادی. پارساپور، سارا. رهنما، علی. (1395)، عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر ماندگاری گردشگران داخلی (مورد مطالعه: شهر مشهد)، دوفصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری: 4(7): 35-8.
• ساسان پور، فرزانه. تولایی، سیمین. جعفری اسدآبادی، حمزه. (1394)، سنجش و ارزیابی زیست پذیری شهری در مناطق بیست و دو گانه کلانشهر تهران، 5(18): 42-27.
• سلطانی، علی. دشتی، علی. بابایی، احسان. قضایی، محمد. (1393)، ارزیابی کیفیت خدمات گردشگری مذهبی کلانشهر مشهد از دیدگاه گردشگران، معماری و شهرسازی آرمان شهر، 13: 342-333.
• سلیمانی مهرنجانی، محمد. تولایی، سیمین. رفیعیان، مجتبی. زنگانه، احمد. خزاعی نژاد، فروغ. (1395)، زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص ها، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 4(1): 50-27.
• سقایی، مهدی. خواجوی، محمد. اسلامی، علیرضا. (1393)، واکاوی ضریب ماندگاری پایین گردشگران در استان گلستان با تأکید بر گردشگران عبوری، اولین همایش بین المللی علمی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالش ها و چشم اندازها، مشهد مقدس.
• صادقلو، طاهره. سجاسی قیداری، حمدا.... (1393)، بررسی رابطه‌ی زیست‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی بر تاب‌آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه‌تپه و پالیزان، مدیریت بحران، 6: 44-37.
• غفاریان بهرمان، محمد. پریزادی، طاهر. شماعی، علی. خطیبی زاده، محمدرضا. شهسوار، امین. (1395)، تحلیل فضایی زیست پذیری محلات شهری مورد مطالعه: منطقه 18 تهران، پژوهش های محیط زیست، 7(14): 58-45.
• فروغ زاد، سیمین، شریعتی مزینانی، سعید. دانایی سیج، مجید. (1391)، تحلیل جامعه شناختی مدت اقامت زائران ایرانی در شهر مشهد، مطالعات اجتماعی ایران، 6( 3و 4): 179-157.
• قنبری، محمد. اجزاء شکوهی، محمد. رهنما، محمدرحیم، خوارزمی، امیدعلی. (1395)، تحلیلی بر زیست پذیری شهری با تاکید بر شاخص امنیت و پایداری (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)، مجلّة پژوهش های جغرافیای سیاسی، 1(3): 154-129.
• کلانتری، خلیل. (1388)، مدل­یابی معادله ساختاری در تحقیقات اجتماعی-اقتصادی. تهران: انتشارات فرهنگ صبا. چاپ اول.
• محمدی، محمد. بهرامی، صدیقه. (۱۳۹۳)، ارائه الگوی فضایی توسعه شهری بر مبنای اصول شهر زیست پذیر (نمونه موردی: منطقه 22 تهران)، کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، مشهد، مؤسسه بین المللی مطالعات معماری و شهرسازی مهراز شهر.
• نظری، محسن. اسفیدانی، محمدرحیم. طباطبائی، سیدمهدی. (1396)، ارزیابی عوامل مؤثر بر جذب گردشگران بین المللی به ایران با استفاده از مدل جاذبه، تحقیقات اقتصادی، 52(1): 243-215.

 

• Alén, E., Nicolau, J. L., Losada, N., & Domínguez, T. (2014). Determinant factors of senior tourists’ length of stay, Annals of Tourism Research, 49, 19–32.
• Balsas, C. J. L. (2004). Measuring the livability of an urban center, An exploratory study of key performance indicators planning. Practice and Research, 19(1), 101-110.
• Radcliff, B. (2015). Politics, markets and lifesatis faction: The political economy of human happiness. The American Political Science Review, 95(4), 939-952.
• Howley, P., Scotl, M., & Redmondb, D. (2009). Sustainability versus livability: An investigation of neighborhood satisfaction. Journal of Environmental Planning and Management, 52(6), 847-864.
• Landry, C. (2000). Urban vitality: A new source of urban competitiveness. Prince Claus Fund Journal, 12, 8-13.
• Litman, T. A. (2003). Economic value of walkability. Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board, 1828(1), 3-11.
• Ottawa County Planning Commission. (2004). Ottawa county urban smart growth. Planning and Grants Department.
• Southworth, M. (2003). Measuring the Livable City. Measuring Quality in Planning: An International Review, 29(4), 343-354.
• Victorian Competition and Efficiency Commission. (2008). A state of liveability: An in inguir in to enhancing Victoria’s liveability, Final Report.
• Wheeler, S. M. (2001). Livable communities: Creating safe and livable neighborhoods, towns and regions in California. University of California at Berkeley, Institute of Urban and Regional Development, Working Paper, 2001–2004. Retrieved from https:// escholarship.org/ content/ qt8xf2d6jg/qt8xf2d6jg.pdf 
• Yang, Y., Wong, K. F., & Zhang, J. (2011). Determinants of length of stay for domestic tourists: Case study of Yixing. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 16(6), 619-633.
• Yusup, M.F., Kanyan, A., Kasuma, J., Kamaruddin, H. and Adlin, J. (2016). Determinants of factors and the growth of tourism industry in Langkawi island, Journal of Scientific Research and Development, 3(2), 13-20.