قومیت، جنسیت و عملکرد فضاهای‌شهری در شهرهای چند‌قومیتی (مطالعه‌موردی: شهر زاهدان)

نوع مقاله : پژوهشی، کاربردی، تحلیلی‌ ـ ‌توصیفی، پیمایشی

نویسنده

• امیرحمزه شهبازی

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

https://doi.org/10.22067/gusd.v6i2.81346

چکیده

این پژوهش عمکرد فضاهای عمومی شهر زاهدان را به صورت عام و مشکلات شهروندان زن را بر مبنای عنصر قومیت شهروندان مورد بازکاوی قرار می‌دهد. چراکه جمعیت زن در زاهدان به مثاله شهری چند قومی، اساساً با دو گونه محدودیت مواجه‌اند که اولی ریشه در جنسیت‌‌ و دومی ریشه در الگوها و انگاره‌های خرده‌فرهنگ قومی‌ دارد. هدف پژوهش تبیین رابطه عنصر قومیت شهروندان و عنصرجنسیت آنها با میزان حضور و استفاده از فضاهای‌شهری است. این مقاله، پژوهشی، کاربردی، تحلیلی‌ـ‌توصیفی، پیمایشی، با پرسشنامه ‌محقق‌ساخته و حجم ‌نمونه 388 واحد، با روش نمونه‌گیری تصادفی ‌دو‌مرحله‌ای، در منطقه یک و دو شهرداری ‌زاهدان انجام شده است. مدل‌های ‌تحلیل عبارتند از کای‌دو، مدلT، مدل ‌Phi. یافته‌ها نشان می‌دهد، عملکرد فضاهای شهری زاهدان به صورت معنی‌داری پایین است. همچنین جنسیت شهروندان بر استفاده آنها از فضاهای‌ شهری دارای اثر بازدارنده معنی‌داری می‌باشد. مضافاً که عنصر قومیت ‌شهروندان به گونه‌ای معنی‌دار، ادراک ‌‌امنیت و میزان حضور و استفاده شهروندان زن به ویژه زنان دارای خرده فرهنگ قومی را از فضاهای‌ شهری متأثر و محدود میکند. شاخص ‌ادراک ‌ناامنی (ناشی از فقدان فضای شهری زنانه) تابع قومیت شهروندان هست، زیرا 50 درصد شهروندان بلوچ و در مقابل فقط 33 درصد شهروندان فارس، فقدان فضای ‌شهری ‌زنانه را عامل ادراک‌ ناامنی فضاهای شهری می‌دانند که سبب فقدان یا تضعیف مشارکت اجتماعی، کم­رنگ بودن هویت اجتماعی، مشکلات سلامتی و آسیب‌های ‌روانی می‌گردد. پیشنهاد می‌شود جهت اجتناب و کاهش پیامدهای ‌آسیب‌زا، اولاً احداث فضاهای شهری زنانه مانند پارک بانوان، ثانیاً ایجاد، تجهیز و ایمن‌سازی فضاهای شهری موجود، مورد تاکید و برنامه ریزی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• جنسیت
• زاهدان
• شهر چند قومی
• فضاهای شهری
• قومیت

20.1001.1.25383531.1398.6.2.6.8

عنوان مقاله [English]

Ethnicity, Gender, and the Performance of Urban Spaces in Multi-Ethnic Cities (Case Study: Zahedan City)

نویسنده [English]

• Amirhmazeh Shahbazi

Assistant Professor of Geography and Urban Planning, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran

کلیدواژه‌ها [English]

• Gender
• Zahedan
• Multi-ethnic City
• Urban Spaces
• Ethnicity

مراجع

• احمدی‌پور، ز.؛ خوجم‌لی، ع. و پورجعفر، م. (1396). تحلیل ژئوپلیتیکی عوامل مؤثر در نمادسازی فضاهای جغرافیائی تهران (مطالعه موردی: برج میلاد)، فصلنامه ژئوپلیتیک،13 (2)، 66-35
• ایزدی، م.؛ محمدی، ج. ؛طاهری، ز. و شیرخانی، ح. (1395). واکاوی مطلوبیت فضاهای عمومی شهری از دیدگاه زنان مطالعه موردی: منطقه 4 شهراصفهان، جغرافیا و توسعه، 14 (42)، 144-127
• برومند، م. و رضایی، س.(1395). ارزیابی عملکرد بوستانهای زنان در ارتقای عدالت جنسیتی در شهرهای اسلامی نمونة موردی: بوستان مادر آزادگان، منطقة 15شهر تهران، پژوهشنامة زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 7 (2)، 61-45
• پوراحمد، ا.، آروین،م.و رحیم پور، ن. (1396). ارزیابی احساس امنیت زنان در فضاهای شهری مطالعه موردی: منطقه یک اهواز، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، 6 (23)، 68-53
• حجازی،(1380)، باورهای جنسیتی دانش آموزان شهر تهران و رابطه آن با رضایتمندی روانی-اجتماعی( طرح پژوهشی).دفتر توسعه و برنامه ریزی امور پرورشی وزارت اموزش و پرورش
• حسینی، م.(1385).سیستان‌و‌بلوچستان،ناامنی، ریشه‌ها، ماهنامه‌راهبرد‌چشم‌انداز‌ایران، 38، 12-5
• خوبروی پاک، م.(1380). اقلیتها، انتشارات شیرازه، تهران
• ریتزر، ج. ترجمه میرزایی، خ. و بقایی ‌سرابی،  ع. (1392). نظریه‌های جامعه شناختی معاصر و ریشه های کلاسیک آن، نشر جامعه‌شناسان.
• زنجانی‌زاده ‌اعزازی، ه. (1380).زنان‌وامنیت‌شهری، مجله دانشکده ‌ادبیات ‌و‌علوم ‌انسانی ‌مشهد، 34 (4-3)، 626-603
• فرحزاد، م.؛ رفیعیان، م.؛ کامیابی، س. و ارغان، ع. (1397). شناسایی عوامل تأثیرگذار بر حضور و مشارکت زنان در فضای شهری از منظر حق به شهر، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 33 (128)، 108 - 95
• فنی، ز. و واحدی یگانه، ف. (1396). تحلیل شاخصهای کیفیتِ زندگی فردی - اجتماعی در فضاهای شهری با تاکید بر جنسیّت (مطالعه موردی: شهر سنندج)، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، 12 (1)، 102-83
• قاضی زاده هاشمی، س. ح.(1396). باشگاه خبرنگاران جوان، کد خبر: 6040577، تاریخ 20 ،  https://www.yjc.ir/fa/news/6040577/ فروردین - ساعت  ۱۴:۰۶
• قمری، ا.، طلیسچی، غ. و دژدار، ا. (1396). رویکردی تحلیلی به بررسی جنسیت و تفاوتهای آن در ادراک فضایی کالبدی، نمونه موردی: فرهنگسراهای شهر  تهران، معماریوشهرسازیآرمانشهر، 10 (21)، 86-77
• کرد زنگنه، ج.، محمدیان پستکان، ه. و سهرابی صمیره، ش.(1395). بررسی میزان احساس امنیت زنان و عوامل مؤثر آن مطالعه‌ی موردی زنان سرپرست خانوارتحت پوشش اداره‌ی بهزیستی شهرستان رامهرمز، فصلنامهشورایفرهنگیاجتماعیزنانوخانواده. 18 (71)، 130-109
• کریمی پور، ی. (1381). مقدمه ای بر تقسیمات کشوری ایران، تهران، نشر انجمن جغرافیای ایران
• گلی، ع.، قاسم زاده، ب.، فتح بقایی؛ ع. و رمضان‌مقدم؛ ی. (1394). عوامل مؤثر در احساس امنیت اجتماعی زنان در فضاهای عمومی‌شهری)مطالعه موردی:پارک ائل‌گلی‌تبریز(، مطالعات راهبردی زنان، 18 (69)، 135-97
• گیدنز،آ. (1376). جامعه شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی
• محسنی تبریزی، ع. و مروت، ب. (1391). جهانی شدن و نقش رسانه در شکل‌گیری هویت جمعی دانشجویان، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 14 (2)، 112-95
• مهندسین مشاور شهر و خانه، طرح جامع و تفصیلی شهر زاهدان (1396). سازمان راه و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان.
• ورمقانی، ح.ا.، سلطان زاده، ح. و دهباشی شریف، م. (1394). رابطة جنسیت و فضا در عرصه‌های خصوصی‌وعمومی دورة قاجار، باغ نظر، 37 (12)، 40-29
• یوسفی، ع. و اصغرپور ماسوله، ا.ح. (1388). قوم مداری و اثر آن بر روابط بین قومی در ایران، دانشنامه علوم اجتماعی، 1 (1)، 145-125

 

• Brownlow, A. (2005). A geography of men's fear. Geoforum, 36(5), 544-666.
• Cao, J., & Kang, J. (2019). Social relationships and patterns of use in urban public spaces in China and the United Kingdom. Cities, 93, 188-196.
• Capela, F. O., & Marquez, J. E. R. (2019). Detecting urban identity perception via newspaper topic modeling. Cities, 93, 72-83.
• Crabtree, D. A. (2009). Securing the built environment: An analysis crime prevention through environmental design. (Unpublished master’s thesis). Ball State University, Muncie, Indiana.
• Cunningham, M. (2001). The influence of parental attitudes and behaviors on children’s attitudes toward gender and household labor in early adulthood. Journal of Marriage and Family, 63(1), 111-122.
• Gazioglu, A., & Esra, I. (2008). Gender, gender roles affecting mate preferences in Turkish college students. College Student Journal, 42(2), 603-616.
• Ghazal, R. J., (2003). The sources of gender roles attitude among Christian and Muslim Arab-American women. Sociology of Religion, 64(2), 207-222.
• Giulia Marra, G., Ferracin, E., Gelormino, E., & Costa, G. (2015). The impact of urban structure on mental health in Turin: The importance of public transport. Journal of Transport and Health, 2(2), S8-S9.
• Hecke, L., Ghekiere, A., Cauwenberg, J. V., Bourdeaudhuij, J. V., Dyck, D. V., Clarys, P., Weghe, N. V. D., & Deforche, B. (2018). Park characteristics preferred for adolescent park visitation and physical activity: A choice-based conjoint analysis using manipulated photographs. Landscape and Urban Planning, 178, 144-155.
• Howard, J. (1984). FEAR of CRIME: The effect of improved residential security on a difficult to let estate. The Howard Journal of Criminal Justice, 23(3), 170-182.
• Jabareen, Y., & Helly Hirsh, E. (2019). Urban landscapes of fear and safety: The case of Palestinians and Jews in Jerusalem. Landscape and Urban Planning, 189, 46-57.
•  Johnson-Singha, C. M., Rostila, M., Ponce de Leona, A., Forsell, Y., & Engströma, K. (2018). Ethnic heterogeneity, social capital and psychological distress in Sweden. Health and Place, 52, 70-84.
• Mak, B. K. L. & Jim, C. Y. (2018). Examining fear-evoking factors in urban parks in Hong Kong. Landscape and Urban Planning, 171, 42-56
• Maruthaveeran, S., & den Bosh, C. K. K. (2015). Fear of crime in urban parks– What the residents of Kuala Lumpur have to say? Urban Forestry and Urban Greening, 14(3), 702-713. 
• Mustafa, D., Anwar, N., & Sawasc, A. (2019). Gender, global terror, and everyday violence in urban Pakistan. Political Geography, 69, 54-64.
• Prochaska J. D., Buschmann, R. N., Jupiter, D., Mutambudzi, M., & Peek,  M. K. (2018). Subjective neighborhood assessment and physical inactivity: An examination of neighborhood-level variance.Preventive Medicine, 111, 336-341.
• Prochaska, J. D. Buschmann, R., Jupiter, D., & Kristen Peek, M. (2017). Subjective neighborhood assessment and physical inactivity: An examination of neighborhood-level variance. Preventive Medicine, 111, 336-341
• Rothrock, S. E. (2010). Antiterrorism design and public safety: reconciling CPTED with the post. (Unpublished master’s thesis). Massachusetts Institute of Technology, MA.  
• Sugiyama, T., Carver, A., Koohsari, M. J., & Veitch, J. (2018). Advantages of public green spaces in enhancing population health. Landscape and Urban Planning, 178, 12-17.
• Tandogan, O., & SimsekIlhan, B. (2016). Fear of crime in public spaces: From the view of women living in cities. Procedia Engineering, 161, 2011-2018.
• Thanh, T., Pham, H., Labbé, D., Lachapelle, U., & Pelletier, E. (2019). Perception of park access and park use amongst youth in Hanoi: How cultural and local context matters. Landscape and Urban Planning, 189, 156-165.
• Thomas, L. F. (2014). The role of natural environments within women’s everyday health and wellbeing in Copenhagen, Denmark. Health and Place, 35, 187-195.
• Wang, H., & Yang, Y. (2019). Neighborhood walkability: A review and bibliometric analysis. Cities, 93, 43-61.
• Wittman-McDonald, P. (2006). Versus femininity: Does masculinity lead to battering, (Unpublished doctoral dissertation). San Joe’s State University, California.