ارزیابی شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان (نمونه موردمطالعه: شهر یاسوج)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• حمید رضا رخشانی نسب ¹
• سید علی حسینی ²
• نظام‌الدین ستار زاده ³

¹ استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری

² دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری

³ کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

https://doi.org/10.22067/jgusd.2021.69614.1027

چکیده

 امروزه جوامع بشری با مسئله بزرگ افزایش شدید نسبت جمعیت سالمندان به‌کل جمعیت، روبه‌رو هستند. علت این مسئله، پیشرفت‌های بهداشتی و پزشکی و کاهش آمار موالید و مرگ‌ومیر است. در این میان، نکته مهم آن است که 60 درصد افراد سالمند در کشورهای درحال‌توسعه زندگی می‌کنند؛ کشورهایی که آمادگی لازم برای رویارویی با پدیده سالمندی و پیامدهای بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی آن را ندارند. هدف از این پژوهش ارزیابی شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان و ارزیابی مهم‌ترین بعد در شهر یاسوج می‌باشد. این تحقیق بر اساس هدف «کاربردی» و ازلحاظ ماهیت و روش «توصیفی-تحلیلی» می‌باشد. شیوه گردآوری اطلاعات شامل مطالعات کتابخانه‌ای (فیش‌برداری و اسنادی) و مطالعات میدانی (پرسش‌نامه) است. جهت تحلیل داده‌ها از مدل‌های تحلیل آماری در SPSS شامل آزمون T تک نمونه‌ای، تحلیل رگرسیون چند متغیره و تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج ارزیابی شاخص‌ها نشان داد که شهر یاسوج ازنظر مطلوبیت برای سالمندان از شرایط مناسب و باکیفیتی برخوردار نبوده و در طراحی و ساخت شهر یاسوج، رفاه و آسایش سالمندان به‌درستی موردتوجه قرار نگرفته و فقط در برخی از ابعاد به این امر توجه شده است.

کلیدواژه‌ها

• سالمندان
• شاخص‌های شهر مطلوب
• شهر مطلوب
• شهر یاسوج

عنوان مقاله [English]

Evaluating Indicators of the Desirable City for the Elderly (Case Study: Yasuj City)

نویسندگان [English]

• Hamid Reza Rakhshaninasab ¹
• Sayed Ali Hosseini ²
• Nezamuddin Sattarzadeh ³

¹ Assistant Professor in Geography and Urban Planning, Faculty of Geography and Environmental Planning, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran

² PhD Candidate in Geography and Urban Planning, Faculty of Geography and Environmental Planning, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran

³ MA in Geography and Urban Planning, Faculty of Geography and Environmental Planning, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran

چکیده [English]

Like most people in Iran, the citizens of the city of Yasuj are elderly. According to the Statistics Center of Iran (2016), out of the total population of Yasuj (n= 134532), 5362 people are elderly which makes up about 3.98 percent of its citizens. Currently, few facilities, arrangements, and welfare services have been considered for this group in Yasuj which has caused their deprivation from urban spaces and different communities. Hence, this study tried to investigate and analyze the indicators of a desirable city for the elderly in case of Yasuj, and answer the questions “whether the needs of this section of society have been met in the planning and design of the city?” and “which index has received the greatest attention in final evaluation of the indicators of the desirable city for the elderly in Yasuj?” The data collection includes library and field studies. To analyze the indicators of the desirable city for the elderly in Yasuj, the required data were first collected using a questionnaire, and then, the subject was studied using statistical analysis models in SPSS including one-sample t-test and multivariate regression analysis. Moreover, to investigate the validity of the components evaluated in this study, the exploratory factor analysis model was used. The statistical population of the study consists of all residents (aging  60 years) in the city of Yasuj. Later, using Cochran's formula, 380 people were selected through simple random sampling. To evaluate the reliability of the questionnaire, Cronbach's alpha coefficient was used, so that based on the obtained numerical value (0.87), the reliability of the questionnaire was considered as excellent. The results showed that of the five studied dimensions, the access dimension with an average value (3.35) had the best status and the most desirable dimension for the elderly. Respectively, the two dimensions of security (with an average value off 3.07) and urban furniture (with an average value of 3.02) had the best situation among the evaluated dimensions for the elderly. The transportation dimension (with an average value of 2.47) and the passages (with an average value of 2.56) had the worst situation from the perspective of the elderly in this analysis, so they were in a very unfavorable situation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Desirable City
• Indicators of a Desirable City
• The Elderly
• Yasuj

مراجع

1. افشانی، ع.، نوریان، م.، و پهلوان شریف، س. (1395). تحلیل معادلات آماری با SPSS & AMOS. تهران: انتشارات اندیشه فاضل.
2. ایرانشاهی، ا.، و قلعه نویی، م. (1395). ارزیابی میزان مطابقت فضاهای شهری با شاخص‌های شهر دوستدار سالمند؛ نمونه موردمطالعه: خیابان چهارباغ عباسی اصفهان. مجله هویت شهر، 30(11)، 82-69.
3. پور جعفر، م.، و منتظرالحجه، م. (1389). نشانه‌های شهری، تعاریف، گونه شناسی، مکان‌یابی، برنامه‌ریزی و طراحی. تهران: انتشارات طحان.
4. رایس، ف. (1401). رشد انسان، روانشناسی رشد از تولد تا مرگ. ترجمه مهشید فروغان، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات ارجمند.
5. زحمتکشان، ن.، باقر زاده، ر.، اکابریان، ش.، یزدانخواه فرد، م. ر.، میرزایی، ک.، یزدانپناه، س.، خرم رودی، ر.، غریبی، ط.، کمالی دشت ارزنی، ف.، و ارجمند، ط. (1391). بررسی کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن در سالمندی شهر بوشهر. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، 2(1)، 58-53.
6. زندیه، م. (1391). مناسب‌سازی منظر شهری برای سالمندان (نمونه موردی: محله قیطریه تهران). مجله سالمند، 7(2)، 18-7.
7. شیرازی خواه، م.، موسوی، م. ط.، صحاف، رباب.، سرمدی، م. (1390). مطالعه شاخص های بهداشتی و اجتماعی زنان سالمند در ایران. مجله سالمندی ایران، 6 (23)، 66-78.
8. صادقی، ف. (1390)، تبیین تجربه سالمندان و مراقبین عضو خانواده آنان از دوستدار سالمند بودن شهر تبریز. پایان‌نامه دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، گروه آموزشی سالمندی.
9. علی‌الحسابی، م.، و رفیعی، ف. (1391)، ارزیابی نیازمندی‌های سالمندان در فضاهای شهری، مطالعه موردی: پارک خلدبرین شیراز، فصلنامه آرمانشهر، 5(9)، 457-247.
10. قنبری، ا. (1398)، ارزیابی شهر تبریز از منظر شاخص‌های شهر مطلوب سالمندان. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی، 23(68)، 244-219.
11. کلدی، ع.، اکبری کامرانی، ا. ع.، فروغان، م. (1383). مسائل و مشکلات جسمانی، اجتماعی و روانی سالمندان، مجله رفاه اجتماعی. 4(14)، 249-233.
12. کسانی، ع.،منتی، ر.،  منتی، و.، شجاع، م.، و میربلوچ زهی، ع. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی و ارتباط آن باکیفیت زندگی در سالمندان شهر ایلام. مجله علوم پزشکی صدرا، 2(3)، 244-235.
13. مارتین، د. (1971). رشد انسان. فیلیپ رایس. ترجمه مهشید فروغان، تهران: انتشارات ارجمند.
14. محسنی تبریزی، ع. (1379). بررسی وضعیت سالمند در ایران. فصلنامه تأمین اجتماعی، 2(4)، 205-191.
15. مرکز آمار ایران (1386). آمار صد ساله ایران، تقویم آماری ایران. تهران: مرکز آمار ایران.
16. مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، استان کهگیلویه و بویراحمد. تهران: مرکز آمار ایران.
17. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (1392). شناخت ظرفیت‌های عملکردی مدیریت شهری در دستیابی به شهر دوستدار سالمند در ناحیه 1 منطقه 3 شهرداری تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
18. مشفق، م.، و میرزایی، م. (1389). تحولات سنی جمعیت و سیاستگذاری اجتماعی، جمعیتی. فصلنامه علمی پژوهشی جمعیت، 1(71). 1-22.
19. معتمدی، ع.، اژهای، ج.، آزاد فلاح، پ.، و کیامنش، ع. (1384). بررسی رابطه گرایش‌های مذهبی و سالمندی موفق. دوماهنامه دانشور رفتار، 3(10)، 54-44.
20. منصور فر، ک. (1387). روش‌های پیشرفته آماری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
21. میرزایی، م.، و شمس قهقرخی، م. (1386). جمعیت‌شناسی سالمندان در ایران بر اساس سرشماری‌های 1385-1335. سالمند (مجله سالمندی ایران)، 2(5)، 326-331.
22. نبوی، س. ح.، شجاع، م.، محمدی، س.، و راشدی، و. (1393). بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهر بجنورد. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 6(2)، 439-433.
23. نجاتی، و.، و عشایری، ح. (1387). کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهرستان کاشان. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی، 14(1)، 61-57.
24. نوذری، ش.، داعی نژاد، ف.، رفیع زاده، ن.، و رازجویان، م. (1383). مبانی طراحی فضاهای باز محله‌های مسکونی متناسب با شرایط جسمی و روانی سالمندان. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.

 

25. Antipanova, O. A., & Barysheva, G. A. (2020). Quality of life of an elderly person in the conditions of urban space. SHS Web of Conferences, 80, 01004.
26. Carr, S., Francis, M., Rivlin, L., & Stone, A. (1992). The value of public space; In public space. New York: Cambridge University.
27. Lum, T. Y., Lou, V. W., Chen, Y., Wong, G. H., Luo, H., & Tong, T. L. (2016). Neighborhood support and aging-in-place preference among low-income elderly Chinese city-dwellers. Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences,71(1), 98-105.
28. Van Poll, H. F. P. M. (1997). The perceived quality of the urban residential environment: a multi-attribute evaluation. Groningen: University of Groningen
29. Wong, R. C. P., Szeto, W. Y., Yang, L., Li, Y. C., & Wong, S. C. (2017). Elderly users’ level of satisfaction with public transport services in a high-density and transit-oriented city. Journal of Transport & Health,7, 209-217.
30. Zandieh, R., Martinez, J., & Flacke, J. (2019). Older adults’ outdoor walking and inequalities in neighbourhood green spaces characteristics. International journal of environmental research and public health,16(22), 4379.